موسی شاهین، یکی از آوازخوان‌های استان پنجشیر است که در سال‌های اخیر به شهرت رسید و در میان مردم از محبوبیت خاصی برخوردار گشت. او در تا کنون ده‌ها آهنگ قرصک ثبت کرده و آهنگ‌هایش در میان مردم زمزمه میشود. پس از سقوط نظام او در کابل ماند و دوبارد زندان گروه طالبان را تجربه کرد. در این نوبت گفتگو با او نشسته ایم.
- کمی در مورد خود بگویید ؟
- محمد موسی شاهین هستم در سال ۱۳۷۱ در دهکده‌ی سرسبز عبدالله خیل پنجشیر چشم به دنیا گشودم و درس‌مکتب را در لیسه ملک مرزای شهید به پایان بردم و تا مقطع لیسانس تحصیلات ام را به پیش بردم و از سن ۱۶ سالگی به موسیقی قرصک رو آوردم و تا اکنون ده‌ها آهنگ ضبط کرده ام.
- چطور در یافتید که آواز خوان هستید ؟
- من از آوان نوجوانی خیلی علاقمند به آهنگ‌های قرصک بودم و خصوصا بیشتر وقت‌ها به صدای مرحوم نبی الله یکی از چهره‌های ماندگار قرصک پنجشیر گوش می‌سپردم و بیشتر آنها را حفظ کرده بودم و گاهی در بین بچه‌های هم سن و سال به تقلید نبی الله مرحومی قرصک می‌خواندم و تا این‌که دانستم در این بخش استعداد دارم.
- دقیقا چند کلیپ به ثبت رسانده اید؟
- شاید بیشتر از ۳۰ کلیپ ثبت کرده باشم.
- از آهنگ جبر و ستم تان بگویید؟
- آهنگ جبر و ستم یکی از آهنگ هایم بود که بیشتر مورد توجه علاقه‌مندان قرار گرفت و در بسیاری از جای‌ها آهنگ جبر و ستم از سوی دوستان فرمایش داده می شد.
- در باره قرصک کمی بگویید.
- قرصک از فرهنگ‌های دیرینه مردمی پنجشیر است. این رسم در فرهنگ و ادب پنجشیر ریشه عمیقی دارد. مردم پنجشیر این عنعنه باستانی را از پیشینه‌های دور اجرا میکرده اند و اهمیت آنرا بحیث یک رسم شور انگیز دیرینه می‌دانند و آنرا در مراسم عروسی، ختنه سوری و جشن‌های ملی، روزهای قلبه کشی و مهمانی‌های شخصیت‌های ملی و…. برگزار می‌نمایند. گفته میشود حبیب الله خان شهید هنگامیکه به صفحات شمال سفر میکرد، حاجی دریا خان در دشت ریوت اورا دعوت داد و د رنمایش‌های که بخاطر خوشی امیر اجرا گردید یکی هم قرصک بود. قرصک از سنت‌های مسرت بار آریاییان باختر است که در فرهنگ پنجشیری‌ها حضور زنده دارد و تا امروز مردم در محافل شان آن را اجرا می‌کنند.
- شما با یکی از رسانهها از زندانی شدن تان گفتید و از بدرفتاری گروه طالبان. کمی در مورد بگویید.
- من دوبار به زندان رفتم. البته جرمی خاصی نداشتم، به جز از این دو جرم: یک، پنجشیری بودن. آنهم از دره‌ی عبدالله خیل که گروه طالبان از آنجا خاطره‌ی خوش نداشتند/ ندارند.
- علاوه بر هنرمند بودن به چه چیز علاقه دارید؟
- به اسب سواری خیلی علاقمند هستم و گاهی وقت‌ها در پنجشیر و کابل در مسابقات بزکشی شرکت می‌کردم .
- تعریف تان از موسیقی چیست ؟
- موسیقى هر نوا و صدایی است که شنیدنی و خوش آیند باشد و انسان یا موجودات زنده را دچار تحول کند و موسیقی را میتوان گفت اگر در زندگی انسان نباشد شاید زندگی دچار ملالت شود.
- آهنگ‌های دوگانه هم اجرا کرده اید؟
- بلی، با چند هنرمند محبوب کشور ازجمله کمال حسن، میرمفتون شرافت پروانی و آریانا سعید آهنگ‌های دوگانه اجرا کردیم.
- از کدام آواز خوان های محلی پنجشیر متاثر هستید؟
- باید گفت من متاءثر از آهنگ‌های مرحومی نبی الله پسگران هستم و از نوجوانی آهنگ‌هایش را می‌شنیدم و بیشتر آنها را به حافظه سپرده ام.
- آواز خوان مورد علاقه تان کیست ؟
- آواز خوان‌های مورد علاقه من فرهاد دریا، میرمفتون، طاهر شباب هستند.
- اولین آهنگ تان را چه زمانی ثبت کردید؟
- دقیقا به یاد ندارم ولی همین‌قدر یادم می آید که دانش آموز کلاس دهم یا یازده بودم و از سوی تلویزیون نورین دعوت شدیم و همانجا آهنگ قرصک با تفنگ بازی را ثبت کردم که خیلی مورد استقبال دوستان قرار گرفت و هفت سال قبل آهنگ دیگرم «یار گل بدن به نامت بُمُرم» در برنامه «ستاره‌ی افغان» اجرا و به ثبت رساندم.
- مشوق اصلی در آواز خوانی که بوده؟
- راست بگویم ابتدا ممانعت از سوی خانواده داشتم و خانواده ام بیشتر مذهبی اند و آواز خوانی مرا کسر شاءن خود می‌پنداشتند ولی آهسته آهسته فهمیدند که از خط قرمز شان عبور نمی‌کنم. دوستان هم بودند که تشویق می‌کردند. از جمله برادرم عاصم بارها در برابر فشار خانواده ایستادند و نمی‌گذاشت که سد راه من شوند.
- تحصیلات؟
- در ابتدا هم عرض کردم که تا مقطع کارشناسی درس خواندم و مصمم به ادامه آن نیز هستم.
- با کدام آلات موسیقی آشنایی دارید ؟
- با هارمونیه کمی بلدیت دارم.
- از هنرمند بودن تان پشیمان نیستید ؟
- نخیر؛ بلکه سعی میکنم در تمام برهه‌ها قرصک بخوانم این سنت مردم خود را پاسداری نمایم و از سوی مردمی که در رنج و نا امیدی اند، اندکی خوشحال شوند و فقط خوشی‌های مردم برایم اهمیت دارد.
- خاطره جالب تان؟
- در یکی از محافل بودم که پیرمردی بلند شد و گفتند اجازه بدهید شاهین بیاید و بخواند همه خندیدند و گفتند همین جوان خود شاهین است.
- در مورد پیشینه قرصک بگویید، این فرهنگ از کجا میاید؟
- در این قسمت میتوان از نوشته دکتر عبدالهادی شریفی استناد کرد:
قرصک پنجشیر یکی از سبک‌های کلاسیک (فولکلور) موسیقی در کشور عزیز ما بوده که در تاریخ کهن این مرز و بوم ریشه عمیق دارد. پس از آن‌که در هزاره دوم پیش از میلاد آریایی‌ها با گذشتن از دریای آمو وارد شهر بخدی (بلخ) شدند و پس از چندی به دلیل قلت زمین‌های زراعتی و علفچر‌ها برای مواشی شان، به دره‌های سرسبز کوه‌پایه‌های هندوکش از جمله پنجشیر کوچ نموده و در این دره زیبا در کنار دریای خروشان با آب و هواب دل‌پزیر مسکن گزین شدند.
همان‌گونه که عشقری می‌گوید:
کبک می‌پرد هر سو، مستی دارد دریایش
جان من تماشا کن، نو بهار پنجشیر است
آب روشن و صافش هر طرف بود جاری
نعر درسن کابل شرم‌سار پنجشیر است.
چنانچه استاد فضل احد احدی در کتاب «فرهنگ عامیانه پنجشیر» آوردند که قرصک در فرهنگ و ادب پنجشیر ریشه عمیقی دارد . مردم پنجشیر این عنعنه باستانی را از پیشینه های دور اجرا میکدند و اهمیت آنرا بحیث یک رسم شور انگیز دیرینه می دانند و آنرا در مراسم عروسی ، ختنه سوری و چشن های ملی، روز های قلبه کشی و مهمانی های شخصیت های ملی و…. برگزار می نمایند. چنانچه حبیب الله خان شهید هنگامیکه به صفحات شمال سفر میکرد ، حاجی دریا خان در (دشت ریوت) اورا دعوت داد و د رنمایش های که بخاطر خوشی امیر اجرا گردید یکی هم قرصک بود.
قرصک از سنت‌های مسرت بار آریاییان باختر است که در فرهنگ پنجشیری‌ها ریشه دوانده است.
احمد علی کهزار در زمره‌ی «مراسم ملی آریایی‌ها» رسمی را بنام «سامانه» یاد میکند که آریایی‌ها آنرا در ایام خوشی برگزار می کردند که نشانه آن در پنجشیر، نورستان و تاجای در اتن اقوام پشتون دیده میشود. در پنجشیر که فرزندان آن اصیل زادگان آریایی اند به سنت و عنعنه‌های آبایی شان ارج می نهند و پایبندی شان با این عنعنه آنقدر مستحکم است که فقط مرگ می‌تواند ریشه‌ی آنرا بخشکاند و بس.»
- در مورد سبک قرصک بگویید و مراحل و شیوه اجرای آن.
- قرصک پنجشیر یکی از سبک‌های کلاسیک بوده و در تاریخ این مرز و بوم ریشه بس عمیق دارد. یک آهنگ مکمل قرصک در واقع دارای سه بخش یا مرحله بوده که عبارتند از: مقام، سنگردی، کل بیت/قرصک.
- مقام
مقام آغازین بخش قرصک بوده که معمولاً شعر بلند به سبک مسمط (مثلث، مخمس و مسدس) میباشد و بیشتر روایت‌گر یک داستان (مذهبی، عاشقانه، اجتماعی وغیره) میباشد. قرصک‌خوان دایره را در پشت سرش گرفته و در میانه مجلس استاد میشود. حاضرین به دور او حلقه زده می‌نشینند و به مقام گوش می‌سپارند.
- سنگردی
مرحله دوم را سنگردی تشکیل می‌دهد. قرصک خوان، چهارپاره‌ای را با آواز باریک، لنگر انداخته و آن را می‌سراید. بخش‌های پایانی هر بیت را مانند مقام، جوره گوها در سرودن او را همرایی می‌نمایند با تفاوت این‌که در سنگردی قافیه هر بیت و در مقام تنها بیت‌های پایانی را اجراء می‌نمایند.
- بخش سوم
کل بیت قرصک مهم‌ترین بخش آهنگ را تشکیل می‌دهد. پس از آن‌که آوازخوان شعر را سرودن می‌گیرد، همان جوره‌گوها که بنام (قاشق گو) نیز یاد می‌شوند او را همرائی نموده و تمام بیت‌ها را با او یکجا می‌سرایند. بعد بیت‌ها را همه حاضرین سروده را تکرار می‌کنند. در این زمان آوازخوان در میانه مجلس نشسته و صدای دایره و قرص زدن‌ها بلندتر شده حاضرین به‌گونه‌ی نیمه برخاسته شور و احساسات شان را به نمایش می‌گذارند. فضای خوشی در تمامی محیط پیچیده و نشاط را به همه کس هدیه می‌نمایند.
- تعریف تان از عشق؟
- عشق زیباترین احساسی که انسان می تواند تجربه کند. عشق یعنی گوش فرا دادن به ندای قلب و تجربه ی رضایت و شادی در زندگی و به باور من احساس و علاقه که انسان به چیزی ابراز میکند.
- شعرهای آهنگ های تان را از کدام شاعران انتخاب می کنید؟
- من بیشتر اوقات اشعار آهنگ های خود را از شاعران که در سبک قرصک شعر سرودند انتخاب میکنم.
- شاعر مورد علاقه تان؟
- شاعر مورد نظر من قهار عاصی، عبدالحی شبگیر، نجیب بارور، فضل احد احمدی هستند.
- سیاست از نظر شما؟
- هیچ علاقه به سیاست ندارم و بیشتر سیاست مداران را انسان‌های چند رنگ و چند پهلو یافتم.
- پنجشیر؟
- پنجشیر سرزمین عشق و آزادی، زادگاه ابر مرد تاریخ که خیلی به پنجشیر دلتنگ می‌شوم و احساس میکنم پاره‌ی از قلبم در آنجا جا مانده است.
- الگوی تان در قرصک کیست؟
- الگوی من در سبک قرصک، نبی الله مرحومی آوازخوان شناخته شده‌ی پنجشیر هست.
