دربارۀ شب قدر
( بارویکرد به سورۀ قدر )
ـــ ( انا انزلناه فی لیلة القدر) ما قرآن را درشب قدر فرو فرستادیم .
ـــ آیا قرآن درشب قدر نازل شده است ؟
مسلم است که قرآن ظرف حدود بیست وسه سال ( بیست ودوسال و دوماه و بیست ودو روز) نازل گردیده است که نمیتوان گفت همۀ آن در شب قدر نازل شده است و این شب که یک شب است و بسان همه شب های دیگر دارای محدودیت زمانی یک شب .
مفسرین برای یافتن راه حل این مسأله به دو طرز دید تقسیم شده اند :
اول؛ قرآن دوبار نازل شده است یک بار بصورت یک پارچه از لوح محفوظ به بیت المعموردر آسمان دنیا .
این دیدگاه چندان پایۀ معقول ندارد و پرسش های جدیدی ایجاد میکند به این معنی که لوح محفوظ باید مشخص شود، بیت المعمور درآسمان دنیا کدام است ، حکمت این نزول نیم راهی چیست و پرسش های دیگر . اگرچه نقل قول های پیرامون آن صورت گرفته ولی نمیتواند چندان معقول و مقبول جلوه نماید بلکه مشکل پرسش ها وسوالات را بیشتر مینماید .
علاوه برآن این نوع پاسخ درحقیقت توجیه امری بعد از تحقق آن است که نمیتواند چندان قابل پذیرش باشد و آنچه به عنوان دلایلی از خود قرآن مبنی بر دونوع نزول ذکریافته نمیتواند مشخص نماید که منظور از دونوع نزول همان نزول از لوح محفوظ و به صورت تدریجی است .
دوم؛ برخی ها گفته اند منظور از قرآن آیات اول قرآن به اعتبار نزول است که هما ن آیات اول سورۀ إقرأباشد .
با وجود اینکه اطلاق قرآن بر برخی از آیاتش معمول است، ولی این نظریه برخلاف ظاهر قرآن ووضعیت نزول میباشد . نخست اینکه دقیقا معلوم نیست به لحاظ تاریخی که نزول آیات اوایل سوۀ إقرأ در شبی از شب های رمضان که شب قدر باشد نازل گردیده است . دوم اینکه به لحاظ دستور زبان، هرجا یادی از قرآن بصورت مطلق باشد منظور تمام قرآن است نه بخشی از آن . دراین جا مرجع ضمیر، قرآن بصورت مطلق است که میتوان گفت منظور آیت تمام قرآن میباشد و معلوم است که تمام قرآن در شب قدر نازل نگردیده است .
سوم ؛ نظریۀ دیگری وجود دارد مبنی بر اینکه قرآن دوبار نازل گردیده یک بار بصورت کل برپیامبراکرم که درشب قدر بوده است و بار دیگر بصورت تدریجی که ظرف بیست وسه سال میباشد .
آیت صدوچهارده سورۀ طه إشاره به همین دارد آنجا که میفرماید ( ولاتعجل بالقرآن من قبل أن یقضی إلیک وحیه ) پس نسبت به (تلاوت ) قرآن عجله مکن، پیش از آنکه وحی برتو تمام شود )
و آیت شانزدهم سورۀ قیامة هم همینطور است ( لاتحرک به لسانک لتعجل به ) زبانت را به خاطر عجله برای خواندن قرآن حرکت مده )
نزول دفعی که بصورت یکجایی نازل شده و درقرآن درقالب واژۀ إنزال مستعمل شده است .
این نزول را نزول دفعی یا یکبارگی گفته میشود ودربرخی آیات قرآن به همین نوع نزول إشاره شده است مانند آیت اول سورۀ ابراهیم که میفرماید ( کتاب انزلناه الیک …) کتابی است که فروفرستادیم برتو …
و به لحاظ قواعد زبان عربی نیز إنزال یا باب إفعال برای نزول یکجایی استفاده میگردد و جالب این است که درهرسه مورد که نزول در شب قدر مطرح است از واژۀ إنزال استفاده شده است . آیت صدوهشتاد وپنج سورۀ بقره، سورۀ قدر و آیت سوم سورۀ دخان .
نزول تدریجی که همان طول تاریخی بیست وسه سال میباشد و درقرآن درقالب واژۀ تنزیل یا باب تفعیل به آن إشاره شده است همانطوریکه درسورۀ شورا میخوانیم ( …. تنزیل من حکیم حمید ) نزول یافته از جانب ذات با حکمت و ستودنی .
ادامه دارد …..
