بخش هژدهم
دوران مقاومت و بازنگری اشتباهات پیشین
رهبران تاجیک تبار دولت اسلامی:
پس از سقوط کابل به دست طالبان در میزان 1375، استاد ربانی مقر دولت را به تخار و مزار شریف و سپس به بدخشان برد. احمدشاه مسعود فرماندهی مقاومت علیه طالبان را بدست گرفت و در صدد آن شد تا در هر دو عرصۀ داخلی و خارجی از تکرار اشتباهات دوران حکومت در کابل جلوگیری کند و حتی به جبران آن اشتباهات بپردازد.
میانجگیری استاد ربانی و احمدشاه مسعود که برای آشتی مخالفان اسلام گرای تاجکستان با دولت آن کشور به ریاست امام علی رحمان در زمان حضور شان در کابل آغاز شده بود، به کرسی نشست و روابط آن ها با دولت تاجکستان بسیار نزدیک شد.
سید عبدالله نوری رهبر حزب نهضت اسلامی تاجکستان با امام علی رحمان رئیس جمهور آن کشور را در فرخار افغانستان میزبانی کردند و پایه های توافق و صلح میان هر دو طرف ایجاد شد. احمدشاه مسعود حتی رضوان صدیروف یکی از فرماندهان معروف و مقتدر مخالف دولت تاجکستان را که مخالف صلح بود، وادار به قبول صلح کرد و او را با نیروهایش به تاجکستان فرستاد. البته رفتار و سیاست طالبان در مورد حمایت از دولت خود خواندۀ چیچین، حضور افراد اسلام گرای ازبکستان به رهبری جمعه نمنگانی در میان طالبان، حضور اسلام گراهای اوغور از چین و حضور هزاران افراد اسلام گرا از کشورهای مختلف در میان طالبان، دولت های تاجکستان، قزاقستان، روسیه، هند، ازبکستان و ایران را در حمایت و همکاری با احمدشاه مسعود و استاد ربانی کشاند.
تاجکستان در کولاب پایگاه هوایی را در اختیار احمدشاه مسعود قرار داد. مسعود به سفر های متعدد به تاجکستان، هند، ازبکستان و ایران پرداخت. در داخل با دوستم و کریم خلیلی موافقت جبهۀ مشترک را در خنجان(19 میزان 1375 برابر به 11 اکتوبر 1996) امضا کرد.
احمد شاه مسعود علی رغم آنکه در جنگ شدید با طالبان به سر می برد و طالبان تا سال 1377 بر ولایات شمال تا تالقان تسلط یافتند، اما به مقاومت و گسترده ساختن جبهۀ مقاومت از تمام اقوام ادامه داد. تلاش کرد تا دیدگاه غرب و به خصوص امریکا را در مورد دخالت پاکستان و نقش پاکستان در حمایت از طالبان و القاعده تغییر دهد. در اوایل حمل 1380 به مقر پارلمان اروپا به دعوت ریاست پارلمان مذکور به شهر استراسبورگ فرانسه سفر کرد. او امید وار بود که امریکا و غرب به ماهیت و خطر طالبان و القاعده پی می برد. امریکایی ها با او نخست بر سر بازخرید موشک استینگر رابطه ایجاد کردند و سپس با حملۀ القاعده بر سفارت امریکا در نایروبی و دارالسلام در 7 آگست 1998 بر سر ابن لادن رابطۀ تبادل و همکاری اطلاعات برقرار کردند. هر چند امریکایی ها سیاست شان این بود و تلاش می کردند که تا از این رابطه ها مسعود در جنگ علیه طالبان سود نبرد، اما باور مسعود این بود که بتواند بر دیدگاه و سیاست امریکایی ها بر سر پاکستان و طالبان تغییر ایجاد کند. این تلاش ها موثریت نداشت و تا آخرین لحظات حیاتش شاهد تغییر موقف امریکا در مورد پاکستان بر سر افغانستان نبود. این تغییر تا حدی و بگونۀ موقت و محدود پس از 11 سپتمبر 2001 در بینش و سیاست امریکا ایجاد شد، اما احمدشاه مسعو دو روز پیش از آن با حملۀ انتحاری دو عضو عرب القاعده در خواجه بهاألدین ولایت تخار به شهادت رسیده بود.
