غلام فاروق نیلاب رحیمی، در ۱۲ ثور سال ۱۳۲۲ هجری خورشیدی در قریه شصت رخهٔ ولایت پنجشیر، چشم به جهان گشود. وی فرزند ملک صاحبداد پنجشیری و از خانواده‌ی اهل فضل بود که پایه‌های تربیت استاد نیلاب را بر تقوا، دانش‌دوستی و وطن‌پرستی بنا نهادند.
نیلاب رحیمی تحصیلات عالی خود را در دانشگاه کابل در رشته تاریخ به پایان رساند و از همان دوران جوانی، شوق سوزان به دانش، تحقیق و نوشتن داشت. او پس از فراغت از دانشگاه، با پایمردی و شکیبایی، راهی پرفراز و نشیب را در مسیر خدمت به فرهنگ، تاریخ و هویت ملی پیمود. جایگاه‌های مهمی در نهادهای علمی، فرهنگی و دولتی کشور به وی سپرده شد که همگی را با لیاقت، صداقت و دلسوزی تمام به انجام رساند.
نیلاب رحیمی در طول سال‌های خدمات فرهنگی و ادبی خویش، نقش‌های مهم و اثرگذاری را در نهادهای علمی و فرهنگی کشور به‌عهده داشت. وی مدتی مهتمم مجله «کتاب» بود و به‌عنوان عضو علمی انجمن تاریخ افغانستان نیز فعالیت می‌کرد. مدیریت مجله معتبر «لَمر» از دیگر مسئولیت‌های مهم او به‌شمار می‌رود. آقای رحیمی دو دوره به‌عنوان رئیس کتابخانه‌های عامه افغانستان خدمت کرد و سپس ریاست انجمن نویسندگان افغانستان را به‌عهده گرفت. در واپسین دوره فعالیت‌های رسمی خود، مسئولیت ریاست آرشیف ملی افغانستان را نیز بر دوش داشت و در این جایگاه نیز خدمات شایسته‌ای انجام داد.
نیلاب رحیمی، مردی خودساخته و دایرةالمعارفی بود. دانش را نه در رفاه و امکانات، بلکه در محرومیت و تلاش خستگی‌ناپذیر جست‌وجو می‌کرد. ساده‌زیستی، صوفی‌مشربی و پاکی نیت، در سرتاسر زندگی او مشهود بود. در دوران دشوار حکومت‌های کمونیستی و نیز در زمان سلطه طالبان، بارها به بند کشیده شد، اما هرگز علم و قلمش را به خدمت منافع شخصی یا گروهی درنیاورد.
کارنامه علمی و پژوهشی نیلاب رحیمی بی‌تردید از جمله سرمایه‌های فاخر فرهنگی افغانستان به‌شمار می‌رود. آثار منتشرشده‌ای چون سیر تاریخی کتابخانه‌ها در افغانستان، شرح حال و تحلیل اشعار صوفی عشقری، سنگردی‌های پنجشیر، دیوان سید قاسم پنجشیری، کلیات اشعار قهار عاصی، رساله‌ای در رابطه با نقش و مقام زن، دیدگاه های نوین شاهنامه شناسی و چلبی‌نامه (شرح احوال حسام‌الدین چلبی، از یاران حضرت مولانا)، تنها بخشی از دست آوردهای علمی اوست. افزون بر این، مجموعه‌ای از آثار آماده چاپ نیز از ایشان برجای مانده که شامل موضوعاتی چون انگیزه‌های برده‌داری در خراسان بزرگ، اشکال العالم جیهانی (با تحشیه و تعلیق)، پنجشیر در تاریخ، فولکلور پنجشیر، وجه تسمیه پنجشیر، معرفی شارحین مثنوی، بخشی از اشعار غلامی پنجشیری و ورزش‌های مردمی و باستانی در پنجشیر می‌باشد. نیلاب رحیمی همچنین بیش از ۱۵۰ مقاله علمی و پژوهشی در زمینه‌های تاریخ، ادبیات، شاهنامه پژوهی، تصوف و فرهنگ عامه در نشریات معتبر کشور به نشر رسانده است. این آثار بیانگر دیدگاه ژرف‌نگر، تحلیل علمی و دغدغه مندی فرهنگی او نسبت به هویت و میراث فکری این سرزمین‌اند.
نیلاب رحیمی، پس از عمری تلاش بی‌وقفه، در ۸ ثور/اردیبهشت سال ۱۳۸۷ هجری خورشیدی در سن ۶۵ سالگی، جهان فانی را ترک گفت.
روانش شاد و یادش گرامی‌باد!
