مقالات اجتماعیاسلامی
روشنگری های حدیث شناسانه (۲)
نویسنده: حسن بن علی السقاف: ترجمه: دکتر هجرت الله جبرئیلی
در این باره دوگروه از احادیث وجود دارد:
:sparkle:گروه نخست: احادیث نشانده دهنده حشر برهنه مردم
روایاتی آمده‌اند که بیان می‌کنند مردم در روز رستاخیز پابرهنه، برهنه و ختنه ناشده برانگیخته می‌شوند!! و روایاتی دیگر دلالت دارند که آنان پوشیده برانگیخته خواهند شد؛ و اینک روشنگری در این باره:
بخاری (11/377) و مسلم (4/2194) از حضرت عائشه رضی الله عنها روایت کرده‌اند که گفت: شنیدم رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:
(( يُحْشَر الناس يوم القيامة حفاة عُرَاة غُرْلاً )) قلت : يا رسول الله النساء والرجال !! جميعاً !! ينظر بعضهم إلى بعض !! فقال : (( يا عائشة الأمر أشد من أن ينظر بعضهم إلى بعض )) .
ترجمه: «مردم در روز رستاخیز پابرهنه، برهنه و غُرْلاً (ختنه‌نشده) محشور می‌شوند.» گفتم: ای رسول خدا! زنان و مردان! همگی! آیا برخی به برخی دیگر نگاه می‌کنند؟ فرمود: «ای عائشه! موضوع جدی‌تر از آن است که برخی به برخی دیگر نگاه کنند.»
این روایت را همچنین بخاری (11/377) و مسلم (4/2194) از ابن عباس نیز نقل کرده‌اند.
:sparkle:گروه دوم: احادیث نشانگر حشر پوشیده مردم
و روایات دیگری آمده‌اند که بیان می‌کنند مردم با پوشش‌های خود برانگیخته می‌شوند، از جمله:
:four_leaf_clover:1- ما رواه أبو سعيد الخدري رضي الله عنه أنه لما حضره الموت دعا بثياب جدد فلبسها ثم قال : سمعت رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم يقول :
(( إن الميت يُبْعَثُ في ثيابه التي يموت فيها )) .
ترجمه: از ابو سعید خدری رضی الله عنه روایت شده است که هنگامی که مرگ او فرا رسید، لباس‌های تازه‌ای خواست و آنها را پوشید، سپس گفت: شنیدم رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:
«بی‌گمان مرده در لباسی که در آن می‌میرد، برانگیخته می‌شود.»
این روایت را ابوداود (3/190)، ابن حبان در «الصحيح» (16/307)، حاکم (1/340)، بیهقی (3/384) و دیگران نقل کرده‌اند، و سند آن بر اساس شرط مسلم صحیح است.
:four_leaf_clover:2- وعن أبي ذر رضي الله عنه قال : إن الصادق المصدوق صلى الله عليه وآله وسلم حدثني : (( أن الناس يحشرون يوم القيامة ثلاثة أفواج ؛ فوج راكبين طاعمين كاسين ؛ وفوج تسحبهم الملائكة على وجوههم وتحشرهم النار ؛ وفوج يمشون ويسعون … ))
ترجمه: 2- از ابوذر رضی الله عنه روایت شده است که گفت: صادق و راستگو، صلی الله علیه وآله وسلم، به من خبر داد:
«مردم در روز رستاخیز به سه گروه محشور می‌شوند: ۱) گروهی سواره، سیر و پوشیده؛ ۲) گروهی که فرشتگان آنها را روی چهره‌هایشان می‌کشند و آتش آنها را جمع می‌کند؛ ۳) و گروهی که پیاده می‌روند و می‌شتابند…»
این حدیث را نسائی (4/116) و حاکم (4/564) روایت کرده‌اند و آن صحیح است؛ همچنین ابوحاتم در «العلل» (2/225) آن را صحیح دانسته است.
:sparkle:پوشیدگی در اسلام اصل است
و همچنین معلوم است که خداوند تعالی حَيِيٌّ/ بسیار با حیا و سِتِّير/ بسیار عیب پوش بوده و دستور به ستر داده است:
قال النبي صلى الله عليه وآله وسلم عندما سأله رجل فقال له : يا رسول الله ! عوراتنا ما نبقي منها وما نذر ؟! فقال :
(( احفظ عورتك إلا من زوجك أو ما ملكت يمينك )) فقال : يا رسول الله أرأيتَ إن كنتُ خالياً ؟! فقال : (( إن الله أحق أن يُسْتَحْياً منه ))
ترجمه: رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم زمانی که مردی از ایشان پرسید: «ای رسول خدا! دیدگاه شما در باره عورات ( کلمه «عورات» جمع کلمه «عورة» است که به معنی بخش‌های بدن انسان است که باید پوشیده بماند. )ما دیدگاه شما چیست؟، کدام بخش ها را بپوشانیم؟ کدام بخش ها را برهنه بگذاریم؟ فرمودند:
«عورت خود را حفظ کن مگر از همسر یا آنچه که ملک یمین توست.»
مرد گفت: «ای رسول خدا! اگر من تنها بودم چه؟»
فرمودند: «خداوند سزاوارتر است که از او حیا شود.»
این حدیث را ابوداود (4/41) و دیگران روایت کرده‌اند و آن صحیح است.
و اهل جاهلیت در حالتی برهنه به گرد خانه (کعبه) طواف می‌کردند و می‌پنداشتند که خداوند تبارک و تعالی آن را برایشان فرمان داده است. سپس خداوند سبحان آیه‌ای نازل فرمود:
{ وإذا فعلوا فاحشة قالوا وجدنا عليها آباءنا والله أمرنا بها قل أن الله لا يأمر بالفحشاء أتقولون على الله مالا تعلمون } الأعراف : 28 .
ترجمه: {و هنگامی که کار زشتی انجام می‌دهند، می‌گویند: «پدران خود را بر آن یافتیم و خداوند ما را به آن فرمان داده است.» بگو: «قطعا خداوند به فحشا فرمان نمی‌دهد. آیا به خداوند چیزی را نسبت می‌دهید که نمی‌دانید؟»}
:sparkle:گروه نخست: احادیث نشانده دهنده حشر برهنه مردم
روایاتی آمده‌اند که بیان می‌کنند مردم در روز رستاخیز پابرهنه، برهنه و ختنه ناشده برانگیخته می‌شوند!! و روایاتی دیگر دلالت دارند که آنان پوشیده برانگیخته خواهند شد؛ و اینک روشنگری در این باره:
بخاری (11/377) و مسلم (4/2194) از حضرت عائشه رضی الله عنها روایت کرده‌اند که گفت: شنیدم رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:
(( يُحْشَر الناس يوم القيامة حفاة عُرَاة غُرْلاً )) قلت : يا رسول الله النساء والرجال !! جميعاً !! ينظر بعضهم إلى بعض !! فقال : (( يا عائشة الأمر أشد من أن ينظر بعضهم إلى بعض )) .
ترجمه: «مردم در روز رستاخیز پابرهنه، برهنه و غُرْلاً (ختنه‌نشده) محشور می‌شوند.» گفتم: ای رسول خدا! زنان و مردان! همگی! آیا برخی به برخی دیگر نگاه می‌کنند؟ فرمود: «ای عائشه! موضوع جدی‌تر از آن است که برخی به برخی دیگر نگاه کنند.»
این روایت را همچنین بخاری (11/377) و مسلم (4/2194) از ابن عباس نیز نقل کرده‌اند.
:sparkle:گروه دوم: احادیث نشانگر حشر پوشیده مردم
و روایات دیگری آمده‌اند که بیان می‌کنند مردم با پوشش‌های خود برانگیخته می‌شوند، از جمله:
:four_leaf_clover:1- ما رواه أبو سعيد الخدري رضي الله عنه أنه لما حضره الموت دعا بثياب جدد فلبسها ثم قال : سمعت رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم يقول :
(( إن الميت يُبْعَثُ في ثيابه التي يموت فيها )) .
ترجمه: از ابو سعید خدری رضی الله عنه روایت شده است که هنگامی که مرگ او فرا رسید، لباس‌های تازه‌ای خواست و آنها را پوشید، سپس گفت: شنیدم رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:
«بی‌گمان مرده در لباسی که در آن می‌میرد، برانگیخته می‌شود.»
این روایت را ابوداود (3/190)، ابن حبان در «الصحيح» (16/307)، حاکم (1/340)، بیهقی (3/384) و دیگران نقل کرده‌اند، و سند آن بر اساس شرط مسلم صحیح است.
:four_leaf_clover:2- وعن أبي ذر رضي الله عنه قال : إن الصادق المصدوق صلى الله عليه وآله وسلم حدثني : (( أن الناس يحشرون يوم القيامة ثلاثة أفواج ؛ فوج راكبين طاعمين كاسين ؛ وفوج تسحبهم الملائكة على وجوههم وتحشرهم النار ؛ وفوج يمشون ويسعون … ))
ترجمه: 2- از ابوذر رضی الله عنه روایت شده است که گفت: صادق و راستگو، صلی الله علیه وآله وسلم، به من خبر داد:
«مردم در روز رستاخیز به سه گروه محشور می‌شوند: ۱) گروهی سواره، سیر و پوشیده؛ ۲) گروهی که فرشتگان آنها را روی چهره‌هایشان می‌کشند و آتش آنها را جمع می‌کند؛ ۳) و گروهی که پیاده می‌روند و می‌شتابند…»
این حدیث را نسائی (4/116) و حاکم (4/564) روایت کرده‌اند و آن صحیح است؛ همچنین ابوحاتم در «العلل» (2/225) آن را صحیح دانسته است.
:sparkle:پوشیدگی در اسلام اصل است
و همچنین معلوم است که خداوند تعالی حَيِيٌّ/ بسیار با حیا و سِتِّير/ بسیار عیب پوش بوده و دستور به ستر داده است:
قال النبي صلى الله عليه وآله وسلم عندما سأله رجل فقال له : يا رسول الله ! عوراتنا ما نبقي منها وما نذر ؟! فقال :
(( احفظ عورتك إلا من زوجك أو ما ملكت يمينك )) فقال : يا رسول الله أرأيتَ إن كنتُ خالياً ؟! فقال : (( إن الله أحق أن يُسْتَحْياً منه ))
ترجمه: رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم زمانی که مردی از ایشان پرسید: «ای رسول خدا! دیدگاه شما در باره عورات ( کلمه «عورات» جمع کلمه «عورة» است که به معنی بخش‌های بدن انسان است که باید پوشیده بماند. )ما دیدگاه شما چیست؟، کدام بخش ها را بپوشانیم؟ کدام بخش ها را برهنه بگذاریم؟ فرمودند:
«عورت خود را حفظ کن مگر از همسر یا آنچه که ملک یمین توست.»
مرد گفت: «ای رسول خدا! اگر من تنها بودم چه؟»
فرمودند: «خداوند سزاوارتر است که از او حیا شود.»
این حدیث را ابوداود (4/41) و دیگران روایت کرده‌اند و آن صحیح است.
و اهل جاهلیت در حالتی برهنه به گرد خانه (کعبه) طواف می‌کردند و می‌پنداشتند که خداوند تبارک و تعالی آن را برایشان فرمان داده است. سپس خداوند سبحان آیه‌ای نازل فرمود:
{ وإذا فعلوا فاحشة قالوا وجدنا عليها آباءنا والله أمرنا بها قل أن الله لا يأمر بالفحشاء أتقولون على الله مالا تعلمون } الأعراف : 28 .
ترجمه: {و هنگامی که کار زشتی انجام می‌دهند، می‌گویند: «پدران خود را بر آن یافتیم و خداوند ما را به آن فرمان داده است.» بگو: «قطعا خداوند به فحشا فرمان نمی‌دهد. آیا به خداوند چیزی را نسبت می‌دهید که نمی‌دانید؟»}
حافظ ابن جریر طبری در تفسیر خود (5/8/154) گفته است:
(( فتأويل الكلام إذاً : وإذا فعل الذين لا يؤمنون بالله الذين جعل الله الشياطين لهم أولياء قبيحاً من الفعل وهو الفاحشة وذلك تعرِّيهم للطواف بالبيت ؛ وتجردهم له فَعُذِلوا على ما أتوا من قبيح فعلهم وعوتبوا عليه قالوا : وجدنا على مثل ما نفعل آباءنا فنحن نفعل مثلما كانوا يفعلون ونقتدي بهديهم ونَسْتَنُّ بسنتهم والله أمرنا به ؛ فنحن نتبع أمره فيه !! يقول الله جل ذكره لنبيه محمد صلى الله عليه وآله وسلم : قل يا محمد لهم إن الله لا يأمر بالفحشاء ؛ يقول : لا يأمر خلقه بقبائح الأفعال ومساويها ؛ أتقولون أيها الناس على الله مالا تعلمون ؛ أَتَرَون عن الله أنه أمركم بالتعري والتجرد من الثياب واللباس للطواف وأنتم لا تعلمون أنه أمركم بذلك )) انتهى .
ترجمه: «پس تفسیر کلام این‌گونه است: هنگامی که کسانی که به خداوند ایمان ندارند و خداوند شیطان‌ها را برای آنان ولی قرار داده است، کار زشتی انجام می‌دهند که همان فاحشه است، و آن تعری و برهنه طواف کردن به دور خانه (کعبه) است؛ پس بر آنچه که از عمل زشتشان انجام داده‌اند، سرزنش شدند و به آنها عتاب شد. گفتند: «پدران ما را بر چنین کاری یافته‌ایم، پس ما نیز مانند آنچه آنها انجام می‌دهند، عمل می‌کنیم و به راه و سنت آنها اقتدا می‌کنیم و خداوند ما را به این امر کرده است؛ پس ما از فرمان او پیروی می‌کنیم!»
خداوند تعالی به پیامبر خود محمد صلی الله علیه وآله وسلم می‌فرماید: بگو: «ای محمد! به آنها بگو که خداوند به فحشا فرمان نمی‌دهد.» یعنی خداوند مخلوقات خود را به کارهای زشت و ناپسند فرمان نمی‌دهد. آیا شما مردم می‌گویید درباره خداوند آنچه را که نمی‌دانید؟ آیا شما گمان می‌کنید که خداوند به شما فرمان داده است که در هنگام طواف برهنه شوید و از لباس خود جدا شوید، در حالی که شما نمی‌دانید که خداوند شما را به این کار فرمان داده است؟»
گفتم: پس شریعت به ستر و پوشش دستور داده است.
:sparkle:دیدگاه شارحان حدیث
:four_leaf_clover:یکم: دیدگاه حافظ ابن حجر
حافظ در «الفتح» (11/383) گفته است:
[ قوله ( عراة ) قال البيهقي : وقع في حديث أبي سعيد يعني الذي أخرجه أبو داود وصححه ابن حبان أنه لما حضره الموت دعا بثياب جُدُدٍ فلبسها وقال : سمعت النبي صلى الله عليه وآله وسلم يقول : (( إن الميت يُبْعَثُ في ثيابه التي يموت فيها )) ويُجْمَعُ بينهما في أن بعضهم يُحْشَرُ عارياً وبعضهم كاسياً ؛ أو يحشرون كلهم عراة ثم يكسى الأنبياء ….] انتهى .
ترجمه:
[ گفتار او: (عراة)] البيهقي گفت: در حدیث ابو سعید که ابو داود روایت کرده و ابن حبان آن را صحیح دانسته است، آمده است که وقتی مرگ او فرا رسید، لباس‌های تازه‌ای خواست و آنها را پوشید و گفت: «شنیدم پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: «مرده در لباسی که در آن می‌میرد، برانگیخته می‌شود.» و این دو حدیث را می‌توان به این شکل جمع کرد که برخی از مردم برهنه محشور می‌شوند و برخی دیگر پوشیده؛ یا همه به طور برهنه محشور می‌شوند و سپس انبیاء پوشیده می‌شوند… ] این گفتار او: ( أو يحشرون كلهم عراة ثم يكسى الأنبياء /یا همه به طور برهنه محشور می‌شوند و سپس انبیاء پوشیده می‌شوند.)
این نظر نادرست است به نظر ما و نظر اول صحیح است ان‌شاءالله تعالی.
:four_leaf_clover:دوم: دیدگاه حافظ سیوطی
حافظ سیوطی در «الحاوی» (2/196) گفته است:
(( مسألة : أحاديث الحشر عراة عارضها أحاديث أُخَرُ صُرِّح فيها بأن الناس يحشرون في أكفانهم ؛ واختلف العلماء في ذلك ؛ فمنهم من سلك مسلك الترجيح فرجَّح أحاديث الحشر في الأكفان على أحاديث الحشر عراة ؛ وهذا رأي القليل ؛ والأكثرون سلكوا مسلك الجمع فجمعوا بين الأحاديث بأن أحاديث الحشر في الأكفان خاصة بالشهداء ؛ وأحاديث الحشر عراة في غيرهم هكذا نقله القرطبي ؛ وجمع البيهقي بأن بعض الناس يُحْشَر عارياً وبعضهم يحشر في أكفانه ولم يُعَيِّنْ شهداء ولا غيرهم )) .
ترجمه: مسئله: احادیث حشر به حالت برهنه با احادیث دیگری متعارض است که در آنها تصریح شده که مردم در کفن‌های خود محشور می‌شوند؛ و علما در این مورد اختلاف نظر دارند. برخی از آنان مسیر ترجیح را در پیش گرفته‌اند و احادیث حشر در کفن را بر احادیث حشر برهنه ترجیح داده‌اند؛ این نظر، نظر کمیاب است. بیشتر علما مسیر جمع را در پیش گرفته‌اند و میان این احادیث جمع کرده‌اند به این صورت که احادیث حشر در کفن مخصوص شهداء است، و احادیث حشر برهنه برای دیگران است. این را قرطبی نقل کرده است. بیهقی نیز جمع کرده است که برخی از مردم برهنه محشور می‌شوند و برخی در کفن‌هایشان محشور می‌شوند، ولی تعیین نکرده که شهداء هستند یا غیر آنها.
:four_leaf_clover:سوم: دیدگاه حافظ ابن حجر هیتمی
و این موضوع را علامه ابن حجر هیتمی در «حاشیه بر شرح الإيضاح در مناسک» صفحه (58) در ابتدای کتاب در ویژگی بیست و هشتم آداب سفر ذکر کرده و در آنجا گفته است:
(( فتأويل الكلام إذاً : وإذا فعل الذين لا يؤمنون بالله الذين جعل الله الشياطين لهم أولياء قبيحاً من الفعل وهو الفاحشة وذلك تعرِّيهم للطواف بالبيت ؛ وتجردهم له فَعُذِلوا على ما أتوا من قبيح فعلهم وعوتبوا عليه قالوا : وجدنا على مثل ما نفعل آباءنا فنحن نفعل مثلما كانوا يفعلون ونقتدي بهديهم ونَسْتَنُّ بسنتهم والله أمرنا به ؛ فنحن نتبع أمره فيه !! يقول الله جل ذكره لنبيه محمد صلى الله عليه وآله وسلم : قل يا محمد لهم إن الله لا يأمر بالفحشاء ؛ يقول : لا يأمر خلقه بقبائح الأفعال ومساويها ؛ أتقولون أيها الناس على الله مالا تعلمون ؛ أَتَرَون عن الله أنه أمركم بالتعري والتجرد من الثياب واللباس للطواف وأنتم لا تعلمون أنه أمركم بذلك )) انتهى .
ترجمه: «پس تفسیر کلام این‌گونه است: هنگامی که کسانی که به خداوند ایمان ندارند و خداوند شیطان‌ها را برای آنان ولی قرار داده است، کار زشتی انجام می‌دهند که همان فاحشه است، و آن تعری و برهنه طواف کردن به دور خانه (کعبه) است؛ پس بر آنچه که از عمل زشتشان انجام داده‌اند، سرزنش شدند و به آنها عتاب شد. گفتند: «پدران ما را بر چنین کاری یافته‌ایم، پس ما نیز مانند آنچه آنها انجام می‌دهند، عمل می‌کنیم و به راه و سنت آنها اقتدا می‌کنیم و خداوند ما را به این امر کرده است؛ پس ما از فرمان او پیروی می‌کنیم!»
خداوند تعالی به پیامبر خود محمد صلی الله علیه وآله وسلم می‌فرماید: بگو: «ای محمد! به آنها بگو که خداوند به فحشا فرمان نمی‌دهد.» یعنی خداوند مخلوقات خود را به کارهای زشت و ناپسند فرمان نمی‌دهد. آیا شما مردم می‌گویید درباره خداوند آنچه را که نمی‌دانید؟ آیا شما گمان می‌کنید که خداوند به شما فرمان داده است که در هنگام طواف برهنه شوید و از لباس خود جدا شوید، در حالی که شما نمی‌دانید که خداوند شما را به این کار فرمان داده است؟»
گفتم: پس شریعت به ستر و پوشش دستور داده است.
:sparkle:دیدگاه شارحان حدیث
:four_leaf_clover:یکم: دیدگاه حافظ ابن حجر
حافظ در «الفتح» (11/383) گفته است:
[ قوله ( عراة ) قال البيهقي : وقع في حديث أبي سعيد يعني الذي أخرجه أبو داود وصححه ابن حبان أنه لما حضره الموت دعا بثياب جُدُدٍ فلبسها وقال : سمعت النبي صلى الله عليه وآله وسلم يقول : (( إن الميت يُبْعَثُ في ثيابه التي يموت فيها )) ويُجْمَعُ بينهما في أن بعضهم يُحْشَرُ عارياً وبعضهم كاسياً ؛ أو يحشرون كلهم عراة ثم يكسى الأنبياء ….] انتهى .
ترجمه:
[ گفتار او: (عراة)] البيهقي گفت: در حدیث ابو سعید که ابو داود روایت کرده و ابن حبان آن را صحیح دانسته است، آمده است که وقتی مرگ او فرا رسید، لباس‌های تازه‌ای خواست و آنها را پوشید و گفت: «شنیدم پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: «مرده در لباسی که در آن می‌میرد، برانگیخته می‌شود.» و این دو حدیث را می‌توان به این شکل جمع کرد که برخی از مردم برهنه محشور می‌شوند و برخی دیگر پوشیده؛ یا همه به طور برهنه محشور می‌شوند و سپس انبیاء پوشیده می‌شوند… ] این گفتار او: ( أو يحشرون كلهم عراة ثم يكسى الأنبياء /یا همه به طور برهنه محشور می‌شوند و سپس انبیاء پوشیده می‌شوند.)
این نظر نادرست است به نظر ما و نظر اول صحیح است ان‌شاءالله تعالی.
:four_leaf_clover:دوم: دیدگاه حافظ سیوطی
حافظ سیوطی در «الحاوی» (2/196) گفته است:
(( مسألة : أحاديث الحشر عراة عارضها أحاديث أُخَرُ صُرِّح فيها بأن الناس يحشرون في أكفانهم ؛ واختلف العلماء في ذلك ؛ فمنهم من سلك مسلك الترجيح فرجَّح أحاديث الحشر في الأكفان على أحاديث الحشر عراة ؛ وهذا رأي القليل ؛ والأكثرون سلكوا مسلك الجمع فجمعوا بين الأحاديث بأن أحاديث الحشر في الأكفان خاصة بالشهداء ؛ وأحاديث الحشر عراة في غيرهم هكذا نقله القرطبي ؛ وجمع البيهقي بأن بعض الناس يُحْشَر عارياً وبعضهم يحشر في أكفانه ولم يُعَيِّنْ شهداء ولا غيرهم )) .
ترجمه: مسئله: احادیث حشر به حالت برهنه با احادیث دیگری متعارض است که در آنها تصریح شده که مردم در کفن‌های خود محشور می‌شوند؛ و علما در این مورد اختلاف نظر دارند. برخی از آنان مسیر ترجیح را در پیش گرفته‌اند و احادیث حشر در کفن را بر احادیث حشر برهنه ترجیح داده‌اند؛ این نظر، نظر کمیاب است. بیشتر علما مسیر جمع را در پیش گرفته‌اند و میان این احادیث جمع کرده‌اند به این صورت که احادیث حشر در کفن مخصوص شهداء است، و احادیث حشر برهنه برای دیگران است. این را قرطبی نقل کرده است. بیهقی نیز جمع کرده است که برخی از مردم برهنه محشور می‌شوند و برخی در کفن‌هایشان محشور می‌شوند، ولی تعیین نکرده که شهداء هستند یا غیر آنها.
:four_leaf_clover:سوم: دیدگاه حافظ ابن حجر هیتمی
و این موضوع را علامه ابن حجر هیتمی در «حاشیه بر شرح الإيضاح در مناسک» صفحه (58) در ابتدای کتاب در ویژگی بیست و هشتم آداب سفر ذکر کرده و در آنجا گفته است:
(( لأن ما صح أن الخلق يُحْشرون حفاة عُرَاة ليس على عمومه كما صرَّح به البيهقي وغيره ؛ فإن من المؤمنين مَنْ يُبْعَث في أكفانه كما ورد في عدة أحاديث ؛ وورد من طرق أنه دعا لأم سلمة بأن الله تعالى يستر عورتها يومئذ لـمَّا سألته في ذلك … )) انتهى
ترجمه: «چرا که آنچه که صحیح است در مورد حشر مردم به صورت برهنه و برهنه‌پا، عمومیت ندارد همانطور که بیهقی و دیگران تصریح کرده‌اند؛ زیرا برخی از مؤمنین در کفن‌هایشان برانگیخته می‌شوند، همانطور که در چندین حدیث آمده است؛ و از طرق مختلف نقل شده که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم برای ام سلمه دعا کرد که خداوند عورت او را در آن روز ستر کند وقتی که در این مورد از او درخواست کرده بود…» .
:sparkle:گفتمان قرآنی
اما گفتار الله متعال: { كما بدأنا أول خلق نعيده } (الأنبیاء: 104)
ترجمه: «همانطور که آغاز اولین خلقت را شروع کردیم، آن را دوباره باز می‌گردانیم.»
معنی آن همانطور که در «تفسیر جلالین» آمده است، و این درست است به اختصار، چنین است:
(( { كما بدأنا أول خلق } عن عدم { نعيده } بعد إعدامه )) أي : ثانياً ، وليس في الآية أية دلالة على إرجاعه أقلف أو إرجاع كل شعرة أو كل ظفر قصه في الدنيا إلى جسمه ، وإنما المعنى العام كما يُفْهَمُ عند كل عربي بداهة وسليقة هو : أننا نعيده حياً بعدما أمتناه ؛ كما أحييناه في المرة الأولى ، والحمد لله تعالى .
ترجمه: «{کما بدأنا أول خلق} از عدم {نُعِیده} بعد از اتمام آن» یعنی: دوباره آن را زنده می‌کنیم، نه اینکه هر مو یا ناخنی که در دنیا بریده شده به بدنش باز گردد. معنای کلی که به طور طبیعی و بداهه برای هر عربی قابل فهم است این است که ما او را بعد از مرگش زنده می‌کنیم، همانطور که در بار اول او را زنده کردیم، و سپاس خداوند تعالی.
:sparkle:نتیجه گیری:
بعد از این می‌گویم: نظر صحیح در نزد ما این است که مردم روز قیامت با لباس پوشیده برانگیخته می‌شوند، بر اساس آیه و احادیثی که با آن هماهنگ هستند و تصریح دارند که آنها با لباس پوشیده برانگیخته می‌شوند. همچنین آنچه در برخی احادیث آمده که حضرت ابراهیم علیه‌السلام اولین کسی است که در روز قیامت پوشیده می‌شود، منظور این است که او اولین کسی است که از لباس‌های بهشتی پوشیده می‌شود.
والله تعالى أعلم.
ترجمه: «چرا که آنچه که صحیح است در مورد حشر مردم به صورت برهنه و برهنه‌پا، عمومیت ندارد همانطور که بیهقی و دیگران تصریح کرده‌اند؛ زیرا برخی از مؤمنین در کفن‌هایشان برانگیخته می‌شوند، همانطور که در چندین حدیث آمده است؛ و از طرق مختلف نقل شده که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم برای ام سلمه دعا کرد که خداوند عورت او را در آن روز ستر کند وقتی که در این مورد از او درخواست کرده بود…» .
:sparkle:گفتمان قرآنی
اما گفتار الله متعال: { كما بدأنا أول خلق نعيده } (الأنبیاء: 104)
ترجمه: «همانطور که آغاز اولین خلقت را شروع کردیم، آن را دوباره باز می‌گردانیم.»
معنی آن همانطور که در «تفسیر جلالین» آمده است، و این درست است به اختصار، چنین است:
(( { كما بدأنا أول خلق } عن عدم { نعيده } بعد إعدامه )) أي : ثانياً ، وليس في الآية أية دلالة على إرجاعه أقلف أو إرجاع كل شعرة أو كل ظفر قصه في الدنيا إلى جسمه ، وإنما المعنى العام كما يُفْهَمُ عند كل عربي بداهة وسليقة هو : أننا نعيده حياً بعدما أمتناه ؛ كما أحييناه في المرة الأولى ، والحمد لله تعالى .
ترجمه: «{کما بدأنا أول خلق} از عدم {نُعِیده} بعد از اتمام آن» یعنی: دوباره آن را زنده می‌کنیم، نه اینکه هر مو یا ناخنی که در دنیا بریده شده به بدنش باز گردد. معنای کلی که به طور طبیعی و بداهه برای هر عربی قابل فهم است این است که ما او را بعد از مرگش زنده می‌کنیم، همانطور که در بار اول او را زنده کردیم، و سپاس خداوند تعالی.
:sparkle:نتیجه گیری:
بعد از این می‌گویم: نظر صحیح در نزد ما این است که مردم روز قیامت با لباس پوشیده برانگیخته می‌شوند، بر اساس آیه و احادیثی که با آن هماهنگ هستند و تصریح دارند که آنها با لباس پوشیده برانگیخته می‌شوند. همچنین آنچه در برخی احادیث آمده که حضرت ابراهیم علیه‌السلام اولین کسی است که در روز قیامت پوشیده می‌شود، منظور این است که او اولین کسی است که از لباس‌های بهشتی پوشیده می‌شود.
والله تعالى أعلم.
برچسب ها
روشنگری حدیث
