در یک سال حاکمیت گروه طالبان، افغانستان در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آسیب‌های جدی و قابل ملاحظه‌ای دیده است، بسته ماندن مکاتب و مراکز آموزشی دختران و رویکرد دانش‌ستیزی گروه طالبان صدمه بزرگ بر پیکر جامعه‌ای تحصیلی و مشخصاً باعث محروم شدن میلیون‌ها دختر از تحصیل و همچنان زمینه‌های کاری گردیده است.
با این‌حال، در یک ساله‌گی سقوط نظام جمهوریت و روی کار‌آمدن امارت طالبانی مصاحبه‌ای مفصل در رابطه به وضعیت تحصیلی و فرهنگی زنان توجه خوانندگان گرامی را معطوف می‌داریم به مصاحبه‌ای اختصاصی خبرگزاری صدای افغانستان با لیلا بسیم، فعال حقوق بشر و عضو رهبری جنبش خودجوش زنان معترض افغانستان.
صدای افغانستان: سلام خدمت شما خانم لیلا بسیم، خوش آمدید به مصاحبه‌ای صدای افغانستان. به عنوان نخستین پرسش اینکه؛ شما وضعیت تحصیلی زنان را در یک سال گذشته‌ای افغانستان چگونه بررسی می‌کنید؟
بسیم: متاسفانه بعد از سقوط جمهوریت و روی کار آمدن گروه طالبان همان‌گونه که همه‌ی ساختارهای اجتماعی و سیاسی از هم پاشید، نظام آموزش و پرورش نیز فرو‌ریخت و به صدها مرکز تعلیمی و تحصیلی به علت کمبود محصل در سرتاسر کشور بسته شدند. همچنان با فرمان صنف بندی جداگانه دختران و پسران در دانشگاه‌ها، متاسفانه خیلی از دانشکده‌ها بخاطر کمبود و یا نبود دانشجو بسته شدند.
به عنوان مثال، اگر در یک صنف ۳۰ دانشجو مشتمل بر ۲۵ پسر و ۵ دختر خانم می‌بود، زمانیکه طالبان دستور دادند تا صنوف دختران و پسران از هم جدا شود، بسیاری از صنف‌های‌که دختران با تعداد کم از طرف اداره دانشگاه‌ها تعطیل می‌شدند
از سوی‌هم، خانم‌های که در دوران نظام جمهوریت شاغل بودند و از آن طریق هزینه تحصیلی خانواده و خود را بدست می‌آوردند با روی کار آمدن گروه طالبان هم از وظیفه بازمانده‌اند و هم از ادامه تحصیل.
صدای افغانستان: به نظر شما معضله‌ای تحصیلی دختران در افغانستان تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟
بسیم: خب، متأسفانه با گذشت حدود یک‌سال از حاکمیت این گروه تا هنوز هیچ پیشرفت و یا تغییر در رویکرد طالبان به‌وجود نیامده است. دروازه‌های مکاتب همچنان به روی میلیون‌ها دختر بسته‌اند و هیچ سرنوشتی مشخصی هم نمی‌توانیم برای حل این معضله حدس بزنیم. در عین حال تا هنوز فشارهای بین المللی هیچ تاثیری بر تصمیم‌گیری گروه طالبان نداشته است.
صدای افغانستان: خانم بسیم! شما فکر می‌کنید که چه دلایلی می‌تواند
طالبان را وادار کرده باشد تا دروازه‌های مکاتب را باز نکنند!؟
بسیم: خب، دلیلی را که گروه طالبان در اوایل ارائه کردند؛ نصاب تعلیمی و پوشش دخترانه در مکاتب کشور مشکل دارد و باید روی اصلاح‌سازی آن کار شود و سپس دروازه مکاتب باز خواهند شد. ولی، واضح است که نه مشکلی در نصاب تحصیلی افغانستان وجود داشت و نه هم کاستی در پوشش دختران دانش‌آموز. اساسی‌ترین مساله این است که گروه طالبان کسب تحصیل دختران را از منظر رسم و رواج‌های قومی و قبیلوی خاص خود شان که اکثراً پشتون‌ها هستند، می‌بینند. در فرهنگ پشتونیزم و طالبان چیزی به نام سواد یا زن در اجتماع وجود ندارد و همچنان ایدیولوژی زن ستیزانه‌ای گروه طالبان نه تنها که در عرصه تحصیل بلکه در تمام عرصه‌ها واضح و آشکار است. طوری که در دو دهه‌ای اخیر شاهد بودیم؛ در مناطقی که طالبان حضور گسترده داشتند، دختران حق رفتن به مکاتب و آموزشگاه‌ها را به هیچ صورت نداشتند و تنهای تنها از زنان به عنوان کارگران داخل چهاردیواری خانه و برده‌های جنسی استفاده می‌شدند.
صدای افغانستان: خانم بسیم! از معضلات فرا راه تحصیلی زنان صحبت کردید، حضور را در عرصه‌های اجتماعی و کار چگونه ارزیابی می‌کنید!؟
بسیم: بدون شک که ایدیولوژی طالبان کاملاً بر ضدیت حضور زنان در هر عرصه است. براساس دیدگاه این گروه، زن در اجتماع جایگاه ندارد، در سیاست میز ندارد، در اقتصاد نقش ندارد و حتی در شهر و بازار باید به خواست نیروهای طالبان راه برود. در کل زن در دیدگاه طالبان یک موجود ارزشمند نیست.
با این حال اگر صحبتی از زنان در محافل گروه طالبان هم صورت بگیرد، تنها بخاطر منفعت خود این‌ها است و در جهت اینکه بتوانند با این کارت از جامعه جهانی کسب مشروعیت کنند. در کل طالبان از دل و جان می‌خواهند که زنان را وسیله‌ای بازی‌های کثیف خود قرار بدهند.
صدای افغانستان: یک پرسش که بیشتر در اذهان عامه مطرح است؛ خانواده‌ها و دختران رهبران گروه طالبان در خارج از کشور زندگی می‌کردند و می‌کنند. به نظر شما آیا آن‌ها هم تحصیل نمی‌کنند؟ و از دیدگاه و تصامیم پدران و برادران شان حمایت می‌کنند؟
بسیم: ما خوب می‌فهمیم که دختران سران گروه طالبان در بیرون از کشور در چه وضعیتی زندگی می‌کنند. آن‌ها هم تحصیل می‌کنند و هم باسواد هستند. از امکانات خوب و زندگی مدرن برخوردار هستند، حتی شماری از این دختران سران طالبان به ورزشگاه‌ها هم رفت‌وآمد دارند. تصمیم طالبان بر منع تحصیل دختران از یک لحاظ تعمیم بخشیدن رسم و رواج‌های پشتونی است و از سوی‌هم این مساله می‌تواند برنامه دیکته‌ی استخبارات کشورهای منطقه و فرامنطقه بوده باشد. تحصیل زنان از یک لحاظ به ضرر کشورهای همسایه و حامی طالبان است و از سوی هم گروه طالبان در شرایط حاضر می‌خواهند از کارت بازی تحصیل دختران و بازکردن مکاتب در کشور به جامعه بین المللی فشار وارد کنند و سبب کسب مشروعیت این گروه در سطح بین المللی شود.
صدای افغانستان:
از دید شما؛ آیا تلاش‌های جامعه جهانی در قبال بازگشایی مکاتب دخترانه جدی و صادقانه بوده است؟ اگر جدی است چرا تا حال موثر تمام نشده است؟
بسیم: ما از جامعه جهانی بخاطر 20سال که در افغانستان حضور داشت و در قسمت ظرفیت‌سازی زنان و توانمندی این قشر سال‌ها همکاری کرد سپاس‌گزار هستیم. باید گفت که در این برهه‌ی حساس تاریخی، جامعه‌ای جهانی و حتی نهادهای حقوق بشری و حامی زنان نیز مردم افغانستان به ویژه زنان این کشور را به فراموشی کردند. [خب، نقش نماینده سازمان ملل در امور زنان افغان در این مدت چه بود؟] نماینده‌ای را که سازمان ملل در مدت بیشتر از ۱۰ ماه به افغانستان فرستاده بود، (خانم دلیرلاین) متاسفانه در این مدت فقط و فقط نقش لابی‌گر به طالبان را ایفا کرده است و هیچ برنامه‌ی در قسمت نه بازگشایی مکاتب و نه هم مشارکت زنان در عرصه‌های مختلف جامعه بازی کرده است. در این مدت ما تنها اظهار تأسف و تقبیح از سوی سازمان ملل متحد بر هر آنچه که بر زنان افغانستان گذشته و شنیدیم و بس! هیچ واکنش جدی و تغییر آفرین در این راستا نداشته‌اند.
صدای افغانستان: خانم بسیم! تحصیل کردین، وقت گذاشتین و بدون شک که زحماتی زیادی هم در این راستا کشدین. با این‌حال احساس در برابر چنین رفتار طالبان چیست؟ و در این مدت شما چه کارهای را انجام دادید!؟
بسیم: من به عنوان یک خانم؛ در مدت بیست سال هزینه کردم درس خواندم، تحصیل کردم، کار کردم، و به شگوفایی رسید‌م، به خود پس زمینه‌ی خیلی خوب ساختم. امروز اگر یک گروه جاهل، رادیکال و تندرو بیاید و تمام دست‌آوردهایم را ضرب صفر کند؛ قطعاً اجازه نمی‌دهم! من از آغازین روزهای ورود طالبان به کابل یکی از معترضین علیه این گروه بودم، به جاده‌ها برامدم بخاطر تأمین حق و عدالت در جامعه و تا زمانیکه به این حق خود نرسیم تحت هیچ شرایطی از مبارزه خود دست نمی‌کشیم و اجازه نمی‌دهیم گروگک‌های از مدارس پشاور و پنجاب بیایند و این همه دستاوردهای مارا زیررو کنند. می‌خواهم تذکر دهم، طالبان یک گروه متحجری‌ست که نه به اصول اجتماعی باورمند هستند و نه به انتخابات باور دارند و در نهایت به هیچ ارزش یک جامعه سالم اهمیت نمی‌دهند و باور ندارند. باید بگویم در این مدت یک سال بارها از طرف اداره استخبارات طالبان در زمینه‌ای کارهای فرهنگی ممانعت و حتی مورد تهدید قرار گرفتیم. آن‌ها نه می‌گذارند که زنان فعالیت‌های فرهنگی کنند و نه در قسمت مبارزات مدنی برای زنان حق فعالیت داده می‌شود؛ ولی ما می‌خواهیم به طالب نشان بدهیم که اگر تو مبارزه مدنی من را مانع شدی من می‌توانم از طریق فعالیت‌های فرهنگی حضور پر قوت خود را در جامعه تعریف کنم.
صدای افغانستان: ممنونم خانم لیلا بسیم که وقت گذاشتید و به این مصاحبه حاضر شدید.
بسیم: از شما همچنان ممنونم که در رساندن صدای زنان محروم زحمت میکشید!
مصاحبه گیرنده: سالار آزادی
