بخش نوزدهم و پایانی
” روزه وصدقۀ إفطار”
” زکاة الفطر طهرة للصائم من اللغو و الرفث و طعمة للمساکین “) صدقه فطر موجب پاکی روزه دار از بیهودگی ها وخطا های روزه دار و تغذیه برای نیازمندان میگردد( ” کنا نخرج ر فی عهد رسول الله یوم الفطر صاعا من طعام و کان طعامنا الشعیر و الزبیب و الاقط والتمر “) ما در عهد رسول خدا یک صاع به عنوان صدقه فطر ازخوراکی می پرداختیم که خوراکی های ما آنزمان جو، کشمش، کشک و خرما بود(اسلام اینجا نیز پای مستمندان را در تکمیل عبادت روزه داری پیش کشیده است و طبق معمول خود راه عبور این عبادت را از کمک به مستمندان به سوی خدا ترسیم کرده است . به لحاظ اجتماعی اگر یک لقب به دین اسلام داده شود همانا لقب ” صدقه محور ” است و هیچ آئین ودینی به اندازۀ اسلام برصدقات تاکید نکرده است و هیچ آئین و دینی برابر با اسلام بر دادن کمک به مستمندان تشویق ننموده است .
صدقه فطر نیز از همین باب است وفرقی نمیکند ما نام آن را ” صدقة الفطر ” بگزاریم ویا چیزی دیگری ولی مهم آن است که به عنوان مکمل روزه داری بر روزه داران لازم گردانیده شده است . نکته های ظریفی در این باب و جود دارد که خالی از لطف نیست یاد آوری شود :
یک، صدقه فطر برخلاف زکات بر محوریت مقدار نصاب و اهلیت شخص روزه دار دورنمی زند بلکه برروزه دار لازم است تا به صورت ” سرانه ” آن را بپردازد و به این معنی که تمام اعضای خانواده یک روزه دار أعم از بزرگ و کوچک برای تمام اعضای خانواده یک فقیر أعم از بزرگ وکوچک کمک غذایی میکند و دراینجا نیاز تغذیه اهمیت دارد ونیاز تغذیه مبتنی بر قدرت تغذیه است نه مبتنی برسن وسال و اهلیت حقوقی درحالیکه قدرت تغذیه و نیاز به تغذیه شامل تمام اعضای یک خانواده میشود و هیچ تفاوتی میان بزرگ سال و کوچک در نیاز غذایی و جود ندارد .
دو، صدقه فطر بنا بر روش پیامبراسلام (ص) مستقیما نیاز غذایی یک فقیر را نشانه رفته است و مستقیما از مواد غذایی اولیه نام برده شده است . به این صورت صدقه فطر ماهیت خود را از زکات جدا میکند به این معنی که زکات نوعی ” مالیات دینی ” است درحالیکه صدقه فطر نوعی ” کمک غذایی “اولیه برای فقرا می باشد .
سه، نام های مواد متذکره در احادیث نشان میدهد که مواد غذایی هرمنطقه برای اهالی همان جا اهمیت دارد به این صورت که مواد اولیه غذایی هرمنطقه در وهله اول باید مد نظر گرفته شود .
ممکن است مواد اولیه یک منطقه تا منطقه دیگر به ویژه از یک کشور تا کشور دیگرفرق کند و نیازهای غذایی یک جامعه تا جامعه دیگر متفاوت باشد . امروز در جنوب آسیا بعد از گندم حبوبات و به ویژه نخود و لوبیا اهمیت غذایی دارد در حالیکه در جنوب شرق آسیا برنج در ردۀ اول و گاهی بعد از گندم
قرار میگیرد و در هردو منطقه خبری از مواد اولیه بودن خرما نیست . برخی ها تلاش دارند تا نشان دهند که خرما اهمیت غذایی بالایی دارد درحالیکه مواد اولیه غذایی بودن را نرخ تولید دهقانی یک منطقه تعیین میکند نه قدرت غذایی درونی یک ماده . درشرق میانه خرما در قدیم ماده اولیه غذایی بوده
و امروز نیز اهمیت دارد ولی در سعودی و امارات حداقل جزء از مواد اولیه محسوب نمیگردد . لذا اگر بر پرداخت خرما مستقیما تاکید صورت گیرد، درعین حالیکه برای تعداد روزه داران مقدورنیست؛ کمکی به حال فقیرنیزنمیکند چون با توجه به مینوی تغذیه در کشورما کسی خرما را بجای نان تناول
نمیکند در حالیکه عربستان عصرنبوی خرما بجای نان تناول می شده است . چهار، پول نقد بهترین است . تا اوایل قرن سه هجری بخش عمدۀ معاملات شبه جزیره بر محوریت اجناس صورت میگرفت . شبه جزیره عرب محوریت پول نقد را در معاملات بعد از فتح ایران و روم شرقی پذیرفتند ورنه قبل از آن سکه های درهم دینار ” ثمن ” نقد محسوب می شد اما در محور تورم قرار نداشت و میزان تورم را قدرت خرید و عرضۀ حیوانات مانند شتر وگوسفند تعیین میکرد . اینجا است که پرداخت جنس به لحاظ محوریت اهمیت اولی می یابد و پول نقد در درجه دوم قرار میگیرد .
ولی امروز که پرداخت نقدی در سکوی اول ایستاده است، پرداخت آن به صورت صدقه وبه صورت معامله راهکار بهتری می باشد .
