بخش هفدهم
درباره شب قدر
( بارویکرد به سورۀ قدر)
ـــ ” قدر” توضیح مفهومی ؛
1.قدر چه معنی دارد؟
ناگفته نماند که تمرکزما روی مفاهیم واژه های مستعمل در قرآن، با توجه به موارد مشابه د ر خود قرآن میباشد و اینطوری از یک جانب میتوانیم به لحاظ معرفتی اطمینان بیشتری بدست آوریم و از طرف دیگر گرفتار بحث و جدل های حاشیۀ نگردیم .
قدر در قرآن به صورت عام به سه مفهوم استفاده شده است :
یک، به معنی منزلت و جایگاه . همانطوریکه این واژه با همین مفهوم در زبان فارسی نیز مستعمل است . قدر کسی را دانستن یعنی جایگاه درخور اورا رعایت کردن و منزلت اورا پی بردن .
درقرآن به این مفهوم از جمله در آیت نودویک سورۀ انعام آمده است آنجا که میفرماید ( ماقدروا الله حق قدره ) به طور باید منزلت پروردگار را نشناخته اند .
دو، بمعنی تقدیر وسرنوشت . البته تفاوتی وجود ندارد که این واژه به فتح دال تلفظ گردد یا به سکون دال و رأ . چون اصلا به فتح دال میباشد .
واژۀ تقدیر نیز از همین ریشه است و واژه های چون قضا وقدر نیز برهمین معنی مستعمل میباشند .
قدر به این معنی نیز مشهور بوده و به عنوان یک اصطلاح رایج میان ما نیز موجود میباشد آنجاکه میگویند هرچه قضا وقدر الهی باشد .
درقرآن، ازجمله آیت چهلم سورۀ طه به همین مفهوم آمده است و خداوندمتعال فرموده ( جئت علی قدریا موسی ) تو بنا بر مشیت و تقدیر الهی آمدۀ .
سوم، به معنی سختی و مشقت . قدر یعنی تنگی و سختی آنطوریکه دیده میشود به این مفهوم تا حدی با واژۀ قدرت و اقتدار مناسبت پیدامیکند چون قدرت هم زمانی تبارزمی یابد که برای هضم و ازبین بردن سختی ها مدنظر باشد .
بنا بر همین استعمال است که واژۀ ” قادر” برای خداوند متعال به معنی دارای جایگاه یا سرنوشت ساز نمی آید بلکه به معنی توانا که مرتبط با مفهوم سوم واژۀ قدر است، می آید .
درقرآن، یکی از آیات اوایل سورۀ فجر نشاندهندۀ استعمال آن به همین معنی میباشد آنجا که آمده است ( فقدر علیه رزقه ) پس تنگ ساخت بر او روزی اورا .
ـــ شب قدر به کدام معنی میباشد :
یک نگاه کلی به شب قدر و جایگاه آن درقرآن و احادیث نشان میدهد که واژۀ قدر این جا به معنی اول ودوم میباشد و معنی سوم چندان موافق نیمتواند باشد .
با توجه به مفاهیم فوق میتوان گفت شب قدر به معنی شب با منزلت و با عظمت است و این منزلت و عظمت هم روشن است که عبادت در آن برابر با عبادت هزارماه میباشد .
و شب قدر به معنی شب تقدیر و تعیین سرنوشت است و این امر هم روشن است برای اینکه سرنوشت یکساله انسان ها در همین شب معین و مقدر میگردد ودرحقیقت کلید میخورد .
ـــ چرا باید تقدیر واندازه شود ؟
نخست :
درکائنات همه چیز مقدر و با اندازه است .
زندگی، نظام حاکم برتکوین، موجودات فریکی، عقول، حرکت، تاریخ و …..
این نظام با اندازه نشان دهندۀ سنخیت با حیات و ظرفیت های انسانی است ورنه پروردگار که خود آفرینندۀ اندازه ها است و نیازی به این اندازه گیری ندارد .
یکی از آیات سورۀ حجر میفرماید ( وإن من شیئ الا عندنا خزائنه و ماننزله الا بقدر معلوم ) هرچیزی بصورت بی پایان نزد ما است ولی ما به اندازۀ معلوم آن را میفرستیم . درجای دیگری فرموده است ( وکل شیئ عنده بمقدار) هرچیزی نزد او به اندازه است . همچنان جای دیگر ( وانزلنا من السمأ ماء بقدر ) ما آب را از آسمان به اندازه فرو می آوریم .
دوم:
دراین شب امور وسرنوشت یکسال بندگان مقدر و اندازه میگردد . آنجا که فرموده است ( فیها یفرق کل أمر حکیم ) در این شب هر امر مهمی مشخص می شود .
