مردم ودولت افغانستان همیشه مردم ودولت تاجیکستان را به چشم یک برادرعزیزو یک کشور دوست وهمسایه بااعتماد خود نگریسته اند. این حسن نیت وهمدلی درشرایط ناهموار دوکشور به خوبی و بیشترازهمیشه هویدا گردیده است. زمانی که طالبان درافغانستان بودند، ومقاومت افغانتسان درساحه محدودی ادامه داشت ازهیچ گونه کمک دریغ نکرد. همچنان که دولت اسلامی افغانستان ازآغازجنک های داخلی تاجیکستان صمیمانه درراستای ختم وحل آن تلاش نمود ونگذاشت تاجیکان سرنوشت افغانستان راتجربه نمایند.جه افغانستان می دانست که امنیت تاجیکستان و افغانستان با امنیت منطقه وجهان پیوند گسست ناپذیر دارد.
سید ابراهیم حکمت نخستن سفیر دولت اسلامی افغانستان در تاجیکستان می گوید :
تازه دوهفته ازایجاد دولت اسلامی افغانستان به رهبری استاد ربانی گذشته بود درجولای 1992 جناب استاد را درقصر گلخانه ارگ ریاست جمهوری دیدم وسیاست دولت ایشان را درمورد تاجیکستان واوضاع آن پرسیدم . استاد ربانی رئیس جمهور افغانستان یاد اورشدند:
دنبا با آرام ساختن شرق میانه وفلسطین ، ساهد تشنجات تاره درآسیامیانه خواهد بود.باعوامل مختلف فرصت درگیری ها وتشنجات درآسیای میانه ، نزدیک می شود . ما نمی خواهیم وبه منافع ماهم نیست یک قطره خون به خصوص درتاجیکستان بریزد.باید تلاش جدی صورت پذیرد تا جلو خونریزی ها ومنازعات گرفته شود
روی همین نیت بود که استاد ربانی نخستین سفرخودرا با وجود مخالفت ها ی داخلی، منطقوی وجهانی و شماری ازتاجیکان ، از تاجیکستان آغاز کرد.این کار درشرایطی که کشورها وحلقاتی خواهان حل نظامی مسله تاجیکستان بودند، ازاهمیت خاصی برخورداربود.
درسال 1993 افغانستان رئیس جمهور تاجیکستان اما م علی رحمانف را درکابل پذیرایی نمود که گام دیگری بود درجهت اعاده صلح تاجیکان .
افغانستان درسال 1994 اولین کشوری بود که جمهوری تاجیکستان را بعد ارانتخابات ریاست جمهور ی ومجلس عالی به رسمیت شناخت.
حساسیت وتوجه صمیمانه ودلسوزانه رهبری افغانستان را دراعاده صلح تاجیکستان درسال 1995 به خوبی شاهد هستیم.
درابریل 1995 مذاکرات مشورتی دولت واپوریسیون تاجیک درمسکوبه ناکامی انجامید و توره جان زاده رئیس نمایندگان اپوریسیون این مسله را از طریق رادیو هااعلان کرد.
جناب آصفی سفیر افغانستان درمسکو می گوید که ناوقت شب جناب استاد ربانی پیام دادندکه هیات مذاکره راقطع نکندوهر چه زود تر مذاکره را ازسر گیرند.به این اساس مذاکره دوباره آغاز شد.سه هفته بعد ازاجلاس مشورتی مسکو، افغانستان رهبران تاجیک را میزبانی کرد.
هیات کاری قبلا آمدند وکار را آغازکردند.صبح 17 می 1995 استادربانی رئیس جمهور افغانستان ، اما م علی رحمانف را درکابل پذیرایی نمودوبرای اولین بار رحمانف وسید عبدالله نوری رهبر اپوزیسیون تاجیک با معرفی جناب استاد ربانی همدیگر رادیدند وآشناشدند.درپایان این نشست که تفاهم بیشتر حاصل شده بود،اعلامیه مشترک یا به قول تاجیکان « اظهارات مشترک » نشر گردید. درهمین سفر بود که درقصر ستور وزارت خارجه افغانستان ؛ جناب استاد ربانی دستان رحمانف ونوری را باهم فشار داده تبریک گفت واظهارداشت: این دست های یکحاشده برای ابد به نفع دولت ؛ ملت وسرزمین تاجیکان باهم باشند.
درماه اگست همان سال بودکه پروتکل « پرنسیب های اساسی صلح وآشتی ملی تاجیکستان » درشهر کابل ودوشنبه به امضا رسید وبه این ترتیب چارچوب آشتی ملی تاجیکان طرح ریزی شد.
بعد ازاین مرحله بازهم وضعیت به گونه پیش می آید که افغانستان به جدیت دست به کار می شود.وملاقات 10 دسامبر سال 1996 رهبران تاجیک رادرمنطقه » خوست ده » تخار درافغانستان سازمان دهی می کند .سید ابراهیم حکمت می گوید:
گردهمایی خوستده کاملا ابتکار دولت اسلامی افغانستان بود.من شخصا حامل پبام رباست دولت اسلامی افغانستان به ریاست جمهور ی تاجیکستان بودم .جناب استاد ربانی می خواستتند که جناب رحمانف واستاد نوری در زودترین فرصت باهم ببینند ..سخنان استاد جنین بود:
«سخنها بسیار است وتهدید هاهم .خیلی قضایا وجریانات هستند که ایجاب نشست فوری هر دورا می کند.پیشنهاد مارا به محترم رحمانف برسانید».دستاورد مذاکرات خوستده یود که درسال 2007 درمسکوبه امضای «سازشنامه عمومی صلح » انجامید.
شکورجان ظهوراف سابق وزیرکار وشغل اهالی ویکی ازنمایندگان دولت تاجیکستا ن درهمه دوره های مذاکرات درباره ملاقات خوستده می گوید: مالایحه شرطنامه خیلی مهم را دراین قریه دورافتاده اماده می ساختیم. ما لایحه یک شرطنامه رادرآنحا ساختیم که دران درباره تشکیل کمیته آشتی ملی وآتش بس گپ می زدند.این جنین یک پروتکل آماده شد که درآن مسله های مهم نظامی داخل شده که بعدتر اساس همکارهای ما واقع شد.مثلا حکومت عهده دارشد که به طویل دره وغرم هجوم نمی کند وقوه ها را هر دو طرف ازمرکز ها ی ناحیه ها بیرون میاورند.مخالفین راه هارا باز واسیران را رها می کنند. هردو این حجت درروز 11دسامبر به امضا رسید.
ظهوراف می گوید: ما شاهد بودیم تاصبحدم پریزدنت اما م علی رحمانف ، پروفسر برهان الدین ربانی واحمد شاه مسعود خواب نرفتند.آنها صحبت داشتند وتا روزبیدار بودند.محترم برهان الدین ربانی واحمد شاه مسعود خاطر رسان می کردندکه ازتجربه تلخی که ما دراین سالها درافغانستان داشتیم، استفاده کنیدوهرچه تیز تر که امروز امکان است به صلح برسید.
به این اساس دیده می شودتاجیکان که طی سه سال 20 بارباهم ملاقات داشتند، 7 مرتبه این دیدار ها بین جناب رحمانف وسید عبدالله نوری بود وازین میان دو دیدار درافغانستان صورت گرفت. درین دو ملاقات بود که اساس اشنایی وتفاهم ریخته شدو تهداب سازشنامه صلح تاجیکان گذاشته شد که بعد ها درسال 1997 درمسکو به امضا رسید.این نشان می دهد که افغانستان اگردرنتیجه مداخله همسایه ها وقدرت های جهانی نتوانست خودرا ازمخمصه نجات دهد این تجربه را گرفته بود که توانست برادر وهمسایه تاجیک خویش ازجنگ وبرادرکشی نجات بخشد.ودررسیدن به صلح وآشتی وتفاهم یار ویاور باشد.
