مذهبی انتقام جو
خوارج به عنوان گروهی بدوی، مشحون از فرهنگ قبیله ای و سرشار از روحیه انتقام بوده اند. ابن کثیر در البدایه والنهایه خویش حکایت ترور خلیفه چهارم را این طور روایت نموده است: روزی سه تن از خوارج هر یک عبدالرحمن بن عمرو کندی (عبدالرحمن بن ملجم)، برک بن عبدالله تمیمی و عمرو بن برک تمیمی با هم نشسته و کشتگان جنگ نهروان را به یاد آورده و غصّه می خوردند. آنها می گفتند که پس از مرگ خوارج نهروان زندگی دیگر معنایی ندارد و باید انتقام شان را گرفت. در نتیجه عبدالرحمن بن ملجم به کوفه پایتخت علی(رض) رفت و در آن شهر به گروهی از خوارج سر خورد که نشسته بودند و یاد کشتگان جنگ نهروان را می نمودند. در همین اثنا زنی زیبا به نام قطام بنت شحنه وارد مسجد شد که پدر و برادرش در جنگ نهروان از سوی سربازان علی(رض) کشته شده بودند. زمانی که عبدالرحمن بن ملجم آن زن را دید عقل از دست داد و هدفی را که به خاطرش وارد کوفه شده بود، از یاد برد. ابن ملجم از قطام طلبگاری نمود و قطام بر او شرط گذاشت تا مهرش را سه هزار درهم پرداخته، خادم و کنیزی در اختیارش قرار داده و شرط دیگر اینكه علی بن ابیطالب را به قتل رساند. ابن ملجم در پاسخ گفت که او اساسا برای کشتن علی به کوفه آمده است. قطام و ابن ملجم ازدواج نمودند و آتش شهوت با سوز انتقام در هم آمیخت و برنامه مشترك شان جامه عمل پوشید. ابن ملجم گفت می روم در مسجد پنهان می شوم و زمانی که خلیفه چهارم وارد مسجد شد بر او حمله می کنم، اگر او را کشتم و موفق به فرار شدم انتقام خود را گرفته ام و اگر کشته شدم آنچه نزد خداست بهتر از این جهان خواهد بود. بدینوسیله می بینیم که انگیزه اصلی ترور علی بن ابیطالب از انتقام ریشه می گرفت، انتقامی که از دو منبع آب می خورد؛ یکی عبدالرحمن بن ملجم و دیگرش قطام بنت شحنه. روحیه انتقام گیری از همان روزهای نخست تأسیس خوارج هویدا بود و عبدالله بن وهب الراسبی نخستین امیرالمؤمنین خوارج در شعری که خود سروده بود مبدأ جاهلی انتقام را چنین نهادینه ساخت: أنا بن وهب الراسبی الشاری أضرب فی القوم لأخذ الثـأر به این معنی که، من عبدالله فرزند راسبی هستم که روحم را به خداوند فروخته ام و با دشمنم به خاطر گرفتن انتقام می جنگم. ابن كثیر كه قاتلان عثمان بن عفان را خوارج می داند، می نویسد كه یك تن از خوارج آن زمان به نام عمرو بن حمق زمانی كه وارد خانه عثمان بن عفان شد، بر سینه خلیفه سوم نشست و سپس بر او نه ضربه وارد نمود و گفت: سه ضربه آن را به خاطر خدا وارد آورده ام و شش ضربه دیگر را به خاطر انتقامی كه بر ضد او در سینه داشتم. اخبار و اظهارات نمایندگان، رهبران و سخنگویان طالبان بیانگر اهمیت انتقام جویی در استراتژی این گروه به شمار رفته و غریزه انتقام از انگیزه های مهم فعالیت های جنگی خوارج معاصر در افغانستان و کشورهای خاورمیانه به حساب می آید. اخبار عملیات انتقامی آنها که شب و روز به سمع ما رسانیده می شود، مؤید سخن ماست. هرگاه به زندگی و هدایات پیامبر اسلام نگاهی بیفکنیم جایی برای انتقام نخواهیم یافت. در حالی که حمزه عمّ پیامبر قربانی انگیزه انتقام گردید و جگرش را مکیدند، ولی او نه حرف از انتقام زد و نه دست به انتقام یازید. اسلام كه میان انگیزه های روانی دوستی و دشمنی از یکسو، و اصول و ارزش های برین دینی از سوی دیگر خطی فاصل کشیده است، مخالف آمیختن اهداف دین با انگیزه های شخصی می باشد.
