١-در سال ١٢٣٦ خورشيدي در پي محاصره هرات توسط ايران دوره ناصري ؛ دولت بريتانيا به ايران اعلام جنگ كرد و جزاير جنوبي ايران را اشغال نمود و به دولت وقت ايران اولتيماتوم داد تا به اين محاصره خاتمه دهد . در نهايت با ميانجي گري فرانسه عهدنامه پاريس در همان سال به امضا رسيد و ايران از ادعاي ارضي خود نسبت به هرات چشم پوشي كرد و اميرنشين هرات و دولت ايران پذيرفتند كه براي حل اختلاف ميان خود به حكميت بريتانيا رجوع كنند . در سال ١٢٤٩ خورشيدي با حكميت بريتانيا ؛ معاهده گلد اسميت برقرار گرديد و شاخه اصلي رود هيرمند به عنوان مرز ايران تعيين شد. در عهد نامه ذكر شده بود که هيچ يك از طرفين حق نخواهند داشت در آب زراعي زمين هاي دو طرف رودخانه دخل و تصرفي نمايند.
با پايان جنگ اول جهاني در اوايل سال ١٣٠٠ خورشيدي مذاكراتي ميان ايران و دولت تازه استقلال يافته افغانستان شروع شد و اولين عهدنامه مودت ميان دو كشور به امضا رسيد. در سال ١٣٠٦ خورشيدي خلعتبري سفير ايران در كابل مذاكراتي را با وزير خارجه افغانستان درباره حق آبه رود هيرمند انجام دادند . اين مذاكرات در سال ١٣١٦ خورشيدي به دنبال امضا پيمان سعداباد ميان كشورهاي ايران و افغانستان و تركيه و عراق ادامه يافت و كشورهاي ايران و افغانستان در چارچوب پيمان سعداباد قراردادي در موضوع حق آبه رود هيرمند امضا كردند. در سال ١٣١٧ خورشيدي اين مذاكرات ادامه پيدا كرد و قراردادي در كابل به امضا باقركاظمي وزير خارجه ايران و علي محمدخان وزير خارجه افغانستان به امضا رسيد كه در يكي از بندهاي اين قرارداد دو دولت توافق كردند كه آب رودهيرمند منصفانه تقسيم گردد. موافقت نامه ١٣١٧ خورشيدي اولين و آخرين موافقت نامه ايران و افغانستان در خصوص هيرمند در تراز هاي جهاني بود . در سال ١٣٣١ خورشيدي دو طرف با وساطت ايالات متحده آمريكا كميسيون جديدي براي اين منظور تاسيس كردند كه به كميسيون دلتاي رود هيرمند معروف شد. آخرين قرار داد تعيين و تامين حق آبه رود هيرمند در سال ١٣٥١ خورشيدي بين هويدا نخست وزير ايران و موسي شفيق نخست وزير افغانستان در كابل به امضا رسيد.
٢- در يادداشت فوق سعي گرديد با نگاه اجمالي روابط بين الملل ايران و افغانستان در حوزه رود هيرمند بررسي گردد و اين مهم ياداوري شود كه با وجود مذاكرات فراوان ميان دو كشور هنوز راه حل مناسبي براي تقسيم منصفانه آب رود هيرمند ميان دولتين برقرار نگرديده است.
يك روش براي حل اين اختلاف مساعي جميله است كه به موجب آن طرف سومي با رضايت دولت هاي داراي اختلاف به صورت دوستانه تلاش مي كنند مذاكره بين دولت هاي مربوط را امكان پذير نمايند . طرف سوم ميتواند نماينده يك دولت يا سازمان بين الملل يا بين دولتي يا غير دولتي باشد.
دولت هاي ايران و افغانستان با توجه به اصل همگرايي در روابط بين المللي و در سايه تصميم گيري جمعي و مشاركت در يك نظام همگرا سعي در حل اختلاف حق آبه رود هيرمند نمايند تا منطقه اي آباد و آزاد براي نسل آينده به يادگار گذارند.
