بخش دهم
” رخصت های روزه داری “
) ” فمن کان منکم مریضا او علی سفر فعدة من ایام اُخر “) اگر کسی از شما مریض یا مسافر بود در روزهای بعدی روزه بگیرند (هرعبادت در اسلام رخصت های نیز دارد و این رخصت ها را نمیتوان با ” کم کاری” یا ” سرقت ازعبادت ” یکی گرفت . رخصت به این معنی است که ادای عبادت توأم با آن کامل محسوب میگردد و از جانب دیگر تسهیل کننده فراگیری پرستش می شود تمام ابعاد زندگی را . فلسفه رخصت در رمضان، نماز و سایر عبادات بسیار بزرگ است که میتوان به موار ذیل خلاصه کرد:یک، رخصت درعبادت به معنی آسان سازی ادای عبادت میباشد و این مفهوم واقعی ” ارادۀ آسان گیری”است که خداوند متعال برآن تاکید نموده است .
دو، رخصت در عبادت نوعی ” رحمت ” است . به این معنی که روال معمول زندگی انسان ها در طرزادای عبادات هضم گردیده است و عبادات به گونۀ با عملیه طبیعی روزانه بافت خورده است . این قضیه به صورت جدی تفاوت میان شعایر اسلامی با شعایرسایرادیان را نشان میدهد برای اینکه طرز ادای
بسیاری از مراسم عبادی در ادیان دیگر به نوعی سفت و دارای تشریفات یک نواخت است که نمیتواند با تغیر وضعیت زندگی هر فرد متغیر و منعطف گردد .
سه، رخصت در عبادات به نوعی تعمیم عبادات نیز میباشد . حالاتی چون بیماری و سفر به نوعی وضعیت اضطرار تلقی میگردد که برای ادای عبادت به صورت اصلی آن یک بن بست است که درنتیجه عبادات در حاشیه زندگی رانده میشود و شامل تمام حالات حیات انسان ها نمیگردد .پیامبراکرم )ص( نیز
این تعمیم را یکی از ویژگیهای اسلام برشمرده است آنجا که گفته است ” زمین برای من مسجد گردانیده شده است ” به این صورت میتوان تمام احوال زندگی را با ” فضای ” پرستش پرنمود و در همه حال از منبع هستی نیروگرفت و با او درارتباط بود .
چهار، رخصت ها معمولا عبادات را از شکل ظاهری و بُعد مادی آنها دورنموده و وارد دایرۀ معنوی خالص آن می نماید . طرز اجرای بسیاری از عبادات به یک فعالیت فزیکی مکرر تبدیل گردیده است که تقریبا از توجه و حضور معنوی تخلیه گردیده است و وضعیت رخصت ها دوباره فضای معنوی را در
عبادات حاکم میگرداند برای اینکه معمولا رخصت ها از طریق نقض ساختار مادی عبادات رعایت میگردد .
پنج، رخصت ها به لحاظ فلسفه پرستش یک طرح بدیل است نه یک تنقیص عمدی . به همین لحاظ إفطار مریض در رمضان ( با ارادۀ اینکه قضای آن را بجا می آورد ) برابراست با روزه داری صحت مندان و نباید به دلیل اینکه روزه گرفتن بیماران ” عزیمت ” است و ثواب بیشتر دارد، بیماران را وارد رقابت
روزه داری نماییم و مجبور به روزه داری گردند . اینها میتوانند به صورت عادی و مشروط براینکه هیچ ضرری بر صحت آنها وارد نمیگردد میتوانند روزه داشته باشند و درغیرآن إفطار و روزه داشتن شان برابراست ( برای اینکه خداوند پرستشی را که منجر به آسیب جسمی گردد نخواسته است (
شش، رخصت های رمضان شامل بیماران و مسافرین به صورت تفسیر موسع است و جملۀ بعدی (یرید الله بکم الیسر…) آن را تایید میکند به این معنی که شامل تمام فاکتورهای دیگرمانند دورۀ حاملگی و شیردهی نیز میگردد و به لحاظ اصل مفهوم ” مریض ” و ” مسافر” به صورت تفسیر مضیق می باشد تا
آنجا که روی انواع بیماری ها تقسیم نمیگردد بلکه تنها انطباق لقب ” مریض ” بودن و یا ” مسافر ” بودن به لحاظ علم طب و هنجاراجتماعی حاکم کافی است تا شامل دایرۀ رخصت تلقی شود .
جملۀ ” یریدالله بکم الیسرولایرید بکم العسر..” پروردگار برای شما آسانی خواسته است نه سختی را . نشان ازاین دارد که پشت این مطالبۀ ” روزه داری ” و “اجازۀ رخصت”، حکمت های نهفته است و پروردگار درمسیرزندگی بندگان خود آنها را به سوی تکامل ره می نماید و در همه حال ارادۀ خیر آنها را دارد .
ادامه دارد ….
