بخش دوازدهم
” گردنه روزه داری “
اگر هوا بشدت گرم شود و کار روزانه نیز برآن علاوه گردد، روزه سنگینی خود را نشان میدهد . برخی فیلسوفان دینی شعایردینی را نوعی ریاضت در راه صیقل زدن ” روح ” انسانی مؤمنان میدانند و به این صورت هرقدر اجرای یک ” شِعار ” سخت باشد به همان اندازه أثرات مثبت آن برنفس انسانی ماندگار می باشد .
ادیانی نیزوجود دارد که پرستش را در محور ” ریاضت ” معرفی میکند و رسیدن به حقیقت را منوط به دست شستن از رفاه و آسایش این زندگی ( زندگی مادی ) میداند مانند هندویزم و بودیزم . این مفهوم ( محوریت ریاضت در پرستش ) درعین حالیکه دین را از هدایت گری همه شمول آن تخلیه میکند و صرف در دسترس برخی مرتاضان و یا قدیسان قرار میدهد، به لحاظ فلسفی بشدت با موقعیت ماهوی انسان نیز در تضاد است و انسان را فطرتا دارای ” روح ” گناه آلود ( آنطوریکه مسیحیت میگوید ) و یا نفس فاسد معرفی می نماید تا اینکه برای زدودن این گناه به ریاضت بپردازد .
مشکل دیگری که این نوع نگاه به ” عبادت ” خلق میکند این است که دین به صورت راهنمای کمال معنوی فردی عرض اندام میکند و به صورت یک رابطه شخصی در جامعه به حیات خود ادامه میدهد درحالیکه میدانیم بخش عمدۀ حرکت های اصلاحی در جوامع بشری از آن سازمان های دینیی اند که بر
حضور اجتماعی اخلاق دینی در جامعه تاکید میکنند .
در اسلام قضیه به صورت دیگر است . اینجا پرستش نوعی فعالیت اجتماعی است که در قدم نخست أثرات اجتماعی از خود بجا میگزارد و در قدم بعدی میتواند ریاضت گونه باشد و صیقل دهندۀ ” روح ” مومنان نیز گردد . دراسلام تا آنجا حضور اجتماعی دین اهمیت دارد که پیامبرگرامی اسلام میفرماید “
شما امر به معروف نمایید گرچه خود تان تمام معروف را بجا نمیکنید ” به این معنی که دین باید به گونۀ یک هویت حاکم حضورداشته باشد و به صورت ظاهر هم که شده هنجارهای دینی باید رعایت گردد .
گرچه این نوع تعامل با جامعه ممکن است ریا کاری و شعار گرایی را موجب گردد آنطوریکه امروز دیده میشود ) فریب کاران نماز گزار و روزه دار در جامعه زیاد اند در مقایسه با فریب کاران بی نماز و بی روزه (، اما به هرصورت حاکمیت هویت اجتماعی از آن دین شناخته میشود .
دراسلام علنی سازی معصیت چند برابر قدغن شده است در مقایسه با اصل اجرای یک عمل معصیت آمیز و بر مسلمانان امر شده است که گناه دیگران را بپوشانند و این نشان میدهد که اسلام بر سلامت جامعه به صورت ظاهری اهمیت بیشتر میدهد تا سلامت روحی هرفرد در جامعه . این ویژگی ها فلسفه
پرستش را در اسلام ماهیت متفاوت میدهد در مقایسه با سایرادیان .
در نتیجه میتوان گفت که در اسلام پرستش ( عبادت ) حول محور ریاضت دور نمی زند و إلزاما هرعبادت دارای ساختار وشیوۀ اجرای سخت نیست وارزش عبادات در سختی کشیدن ها درراه آن نمی باشد ( آنطوریکه در مسیحیت و هندویزم مشاهده میشود ) بلکه در أثرات اجتماعی آن خواهد بود و اینجا
است که ارزش ” یک شب یا یک صبح پاسبانی از مردم بالاتراست از تمام دنیا و آنچه در آن است ” ( لغدوة او روحة فی سبیل الله خیرمن الدنیا و ما فیها ) بدلیل اینکه امنیت یک جامعه تأمین میگردد .
با آن هم هیچ عبادتی نیست که یک بُعد ریاضت گونه نداشته باشد ( گرچه در درجه اول از اهمیت نباشد(و بُعد ریاضت آمیز روزه داری نیز در سختی های آن است که روزهای گرم و طولانی باشد و این گونه روزه داری قطعا مشکل جلوه میکند و اساسا هرنوع محرومیت آگاهانه از رفاه و نعمت های روزانه “
مشکل ” است . اسلام از طرف دیگر به مشکلات سرراه انسان از یک جانب دیگر نگاه کرده است و معمولا به مشکلات فرا راه زندگی نگاه کلی دارد و از بعد روان شناسی اجتماعی آن می بیند . خلاصۀ نگاه اسلام به مشکلات روزانه ( برخواسته از اجرای یک عبادت باشد و یا هرکاردیگری ) از این
دریچه ها است :
” عسی أن تکرهوا شیئا وهو خیرلکم و عسی أن تحبوا شیئا و هو شرلکم ” اساسا شناخت شما از سختی ها و آسانی ها دردایرۀ ” حال ” است درحالیکه میتواند یک سختی درپیامد خود خیری داشته باشد و خیری به دنبال خد شری بیافریند؛ لذا باید به مشکلات در یک دایرۀ کلان نگاه کرد ودانست که :
1.مشکلات تنها برای ما نیست قطعا دیگرانی اند که از ما مشکلات بیشتری دارند .
- 2. مشکلات توجه ما را به خدا بیشترمیکند چون پناه جستن بوجود می آورد .
- 0. مشکلات غرورما را می شکند و تمامیت خواهی های که ناشی از تکبر باشد دربرابر مشکلات تعدیل
میشود .
- 4. مشکلات ما را بیاد دیگران می اندازد و اساسا مشکلات تجربه دنیای مشکل دار دیگران است
آنطوریکه روزه داری تجربه گرسنگی طبقه گرسنه در جامعه می باشد .
- 5. مشکلات ضرورت دفاع می آفریند و ضرورت دفاع ابتکار را در پی دارد .
- 6. مشکلات ارزش نعمت های روزانه را برای ما تفهیم و تبیین میکند .
- 7. و مشکلات بهانۀ برای جلب لطف پروردگارنیز است و پاداش و ثواب درپی می آوردو …..
این نوع نگاه به سختی های عبادت یک نگاه کاملا روان شناسانه و اجتماعی است که اسلام برآن تاکید
می نماید .
ادامه دارد …
