بخش چهاردهم
دورنمای رمضان درقرآن
آیت 184 ـــ سورۀ بقره .
1.حکم مناسب برای هرشرایط ؛
شرایط زندگی افراد همیشه یکسان نمیباشد و انسان به لحاظ جسمی حالات مختلفی را تجربه مینماید .
متناسب با این حالات میتواند از عهدۀ إجرای احکام دینی بیرون شود .
یکی از ویژگیهای احکام اسلامی انعطاف پذیری این احکام با توجه به توان إجرایی بندگان میباشد و این امر درتمام عبادات قابل لمس است و بخشی اول آیت فوق گویای این وضعیت در إجرای حکم روزه برای مسلمانان است .
وقتی انسان در شرایطی چون سفر و مرض قرار میگیرد نمیتواند پذیرای احکام شرعی چون شرایط عادی باشد که روی همین ملحوظ پروردگارمتعال رخصت افطار را برای بندگانش پیشنهاد میکند (فمن کان منکم مریضا او علی سفر فعدة من ایام اخر) پس کسی اگر ازشما مریض یا درسفرمیباشد پس شمار روزهای روزه داری آنها روزهای غیر از رمضان خواهدبود .
- شرایط نباید منتهی به ازبین رفتن اصل تکلیف شود ؛
یکی دیگر از خصوصیات احکام در اسلام همان انعطاف پذیری این احکام د رإجرای آنها میباشد نه در اصل تکلیف . به این معنی که شرایط ویژه میتواند شکل ادای برخی احکام را دگر گون و متناسب با ظرفیت مکلف نماید ولی نمیتواند از اصل تکلیف چیزی کم نماید و یا اصل تکلیف را بردارد ودر روزه هم همینطور است و باید قضایی آورده شود نه اینکه اگر کسی مریض یا مسافربود اساسا روزه نگیرد (فعدة من ایام اخر )
- یکی از اصول حاکم بر قواعد حقوقی متناسب بودن آنها با قدرت کسانی است که این قواعد بر آنها إلزامی اند .
در اسلام نیز این اصل بگونۀ جدی مد نظر قرار دارد و به صورت مستقل در قرآن کریم آمده است (لایکلف الله نفسا الا وسعها ..) پروردگار جز به قدر توان کسی را مکلف به حکمی نمیکند .
ولی در روزه این امر به صورت ویژه مورد توجه قرار دارد ومیفرماید ( وعلی الذین یطیقونه طعام مسکین ) و برکسانی که قدرت روزه داری را ندارد پرداختن فدیه (غذا ) برای نیازمندان لازم است .
- پرداختن فدیه به نیازمندان چرا؟
شما تمام ادیان به جز اسلام را مطالعه نمایید در هیچ دینی کفارۀ عبادت به گونۀ که دراسلام است و جود ندارد . درتمام ادیان به شمول مسیحیت، یهودیت و بودیزم ترک عبادت یا کوتاهی در عبادت به نوعی کفاره دارد و معمولا این کفاره یا به شکل ریاضت سخت تر میباشد و یا به شکل کمک به اهل معبد تبارز می یابد و این منجر شده است به ثروت مند شدن کارمندان معابد و در نتیجه آن ادیان قدرت باز تولید إجتماعی خود را از دست داده اند .
اما در اسلام به لحاظ جدیت نقش اجتماعی اسلام و توجه اسلام برای مهیا نمودن یک فضای سالم اجتماعی، کمک به فقرا یا تغذیه نیازمندان در متن احکام دینی قرار داده شده است .
و ازجمله احکام دینی در روزه ماه رمضان نیز این امر در موارد مختلفی مدنظر است و از جمله پرداخت فدیه برای فقرا توسط کسانی که قدرت روزه گرفتن را ندارند (وعلی الذین یطیقونه طعام مسکین )
- عبادتی سبب قرب بیشتر به پروردگاراست که از سر علاقه مندی باشد .
و عبادت تقلیدی و از سر نا آگاهی اعتباری ندارد و د رروزه هم همین امر مدنظر است و در کمک به فقرا هم همین امر مدنظر است .
یکی از نشانه های علاقه مندی یک مسلمان به عبادت، انجام دادن آن به صورت داو طلبانه است و در صدقات هم همینطور است (فمن تطوع خیرا فهو خیرله ) کسی که کار خیری ” روزه نفلی داو طلبانه یا کمک نفلی و داوطلبانه ” انجام دهد برای او بهتر است .
- آثار عبادت همیشه به خود انسان برمیگردد و خدا که نیازی به عبادت ما ندارد ولی چون تشخیص خیر برای خودما از جانب خودما در قدرت همه نیست بلکه تعدادی از بندگان است مانند معتادین موادمخدر همان ترک عبادت را خیرمیداند و میگویند وقتی عبادت به فایدۀ خود ماست ما نمیخواهیم آن را بگذار ضرر ببنیم، روی این ملحوظ خدا عبادات را دستوری قرارداد و فرض گردانید ورنه خدا به عبادات ما نیازی ندارد .
درروزه هم همین امر را مورد توجه قرار میدهد که میگوید (و أن تصوموا خیر لکم ) و اگر روزه بگیرید برای شما خیر خواهد بود .
