احمد شاه مسعود کی بود؟
احمدشاه مسعود، قهرمان ملی، یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ معاصر خراسان‌افغانستان است که نام و یاد او با مقاومت، مبارزه و عدالت‌خواهی گره خورده است. او نه تنها یک فرمانده نظامی، بلکه یک استراتیژیست، سیاست‌مدار و نماد مقاومت مردمی در برابر سلطه و استبداد گروه طالبان بود.
مسعود در سال ۱۳۳۲ خورشیدی در استان پنجشیر به دنیا آمد. خانواده او از طبقه متوسط جامعه بودند و احمدشاه از همان کودکی روحیه‌ای متفاوت، علاقه‌مند به دانش و عدالت داشت. آموزش‌های ابتدایی را در زادگاهش فراگرفت و سپس در کابل به ادامه تحصیل پرداخت.
در دوران جوانی، با فضای پرآشوب سیاسی و ایدئولوژیک خراسان‌افغانستان آشنا شد.
در همان زمان، او به حرکت‌های اسلامی-سیاسی نزدیک شد و فعالیت‌هایش رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت.
ورود او به دانشگاه کابل هم‌زمان با اوج‌گیری فعالیت‌های کمونیستی و اسلامی در کشور بود.
با کودتای ۷ ثور/اردیبهشت ۱۳۵۷ و به قدرت رسیدن حزب دموکراتیک خلق خراسان‌افغانستان، مسعود تصمیم گرفت که به مبارزه مسلحانه روی آورد.
او با تکیه بر پایگاه اجتماعی‌اش در پنجشیر، هسته‌های مقاومت را شکل داد. پنجشیر از همان سال‌ها به سنگر اصلی مقاومت علیه رژیم‌های دست‌نشانده شوروی تبدیل شد.
در دوران اشغال خراسان‌افغانستان توسط شوروی (۱۳۵۸ تا ۱۳۶۷)، مسعود با تاکتیک‌های جنگ چریکی، نیروهای ارتش سرخ را بارها زمین‌گیر کرد.
او در پنجشیر توانست یکی از بزرگ‌ترین مقاومت‌های محلی را سازمان‌دهی کند و از همین‌رو به «شیر پنجشیر» شهرت یافت.
برخلاف برخی فرماندهان جهادی که صرفاً به جنگ محلی بسنده می‌کردند، مسعود دیدگاه ملی داشت. او به ایجاد حکومت اسلامی معتدل می‌اندیشید و بارها بر ضرورت همبستگی اقوام و گروه‌های مختلف تأکید می‌ورزید.
پس از خروج شوروی از خراسان‌افغانستان، احمدشاه مسعود نقش کلیدی در سقوط رژیم نجیب‌الله ایفا کرد. او با ائتلافی از نیروهای مقاومت توانست در سال ۱۳۷۱ وارد کابل شود. اما با وجود این پیروزی، اختلافات داخلی میان گروه‌های مجاهدین، کشور را وارد جنگ‌های خانمان‌سوز داخلی کرد.
در دوران جنگ‌های داخلی کابل، مسعود وزیر دفاع دولت برهان‌الدین ربانی بود. او تلاش داشت تا نظم و ثبات را به پایتخت بیاورد، اما جنگ‌های بی‌امان از طرف گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی خراسان‌افغانستان، امکان تحقق این هدف را ناممکن ساخت.
با ظهور گروه طالبان در سال ۱۳۷۳، فصل تازه‌ای در تاریخ خراسان‌افغانستان آغاز شد. مسعود از نخستین چهره‌هایی بود که خطر گروه طالبان را درک کرد.
او به سرعت جبهه متحد ملی تشکیل داد و مقاومت در برابر گروه طالبان را سازمان‌دهی نمود.
در سال‌های حاکمیت گروه طالبان بر بخش بزرگی از خراسان‌افغانستان (۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰)، پنجشیر و برخی مناطق شمالی کشور تنها سنگرهایی بودند که زیر پرچم احمدشاه مسعود تسلیم نشدند.
این مقاومت سبب شد که او نه تنها در داخل خراسان‌افغانستان، بلکه در سطح جهانی به عنوان نماد ایستادگی در برابر افراط‌گرایی شناخته شود.
احمدشاه مسعود علاوه بر جنبه نظامی، به بُعد فرهنگی و اجتماعی نیز توجه داشت. او بارها تأکید کرده بود که «آزادی بدون آگاهی ممکن نیست» و به همین دلیل در سنگرهای جنگ، مکاتب و مراکز آموزشی ایجاد کرد.
او در سیاست خارجی نیز فعال بود و تلاش کرد حمایت جامعه جهانی را برای مقاومت در برابر گروه طالبان جلب کند. سفر دیپلماتیک او به اروپا و دیدارهایش با مقام‌های بین‌المللی، بیانگر نگاه فراملی و استراتژیک او بود.
احمدشاه مسعود در ۱۸ سنبله/شهریور ۱۳۸۰ (۹ سپتمبر ۲۰۰۱)، دو روز پیش از حملات یازدهم سپتمبر در امریکا، توسط دو انتحاری وابسته به شبکه القاعده در تخار به شهادت رسید. این شهادت ت، نه تنها ضایعه بزرگی برای خراسان‌افغانستان، بلکه برای منطقه و جهان نیز بود.
شهادت مسعود نقطه عطفی در تاریخ خراسان‌افغانستان شد. او به‌عنوان قهرمان ملی شناخته شد و همه‌ساله هفته شهید در کشور و میان مهاجرین در سراسر جهان برای پاسداشت یاد او برگزار می‌گردد. مسعود نماد نسلی است که برای آزادی و عدالت مبارزه کرد.
تحلیل‌گران بر این باورند که اگر احمدشاه مسعود زنده می‌بود، خراسان‌افغانستان شاید مسیری متفاوت را پس از سقوط گروه طالبان طی می‌کرد. شخصیت کاریزماتیک، دوراندیشی سیاسی و شجاعت نظامی او، همچنان او را به یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تاریخ معاصر خراسان‌افغانستان بدل ساخته است.
